Inhibitory pompy protonowej (IPP) to leki pierwszego wyboru stosowane w leczeniu choroby refluksowej przełyku (GERD), zapalenia przełyku, choroby wrzodowej żołądka i dwunastnicy oraz zakażenia bakterią Helicobacter pylori. IPP są również często przepisywane w celu zmniejszenia ryzyka wystąpienia owrzodzeń żołądka i dwunastnicy u pacjentów długotrwale przyjmujących niesteroidowe leki przeciwzapalne (NLPZ).
Jednak pomimo ugruntowanej pozycji IPP w terapii chorób przewodu pokarmowego związanych z nadkwaśnością, często odnotowuje się brak zadowalającej odpowiedzi na standardową dawkę IPP, zwłaszcza u pacjentów z GERD. Szacuje się, że u 10 do nawet 40 % chorych z refluksem żołądkowo-przełykowym zażywających IPP raz na dobę, mogą nadal występować uciążliwe objawy choroby, które negatywnie wpływają na jakość życia pacjentów.
Jakie mogą być przyczyny niskiej skuteczności terapii IPP u niektórych osób?
Najczęstszą przyczyną niepowodzenia leczenia IPP wydaje się być słabe przestrzeganie zaleceń terapeutycznych przez samych chorych. Fachowa literatura donosi, iż od 20 do nawet 50 % pacjentów z GERD może stosować IPP nieregularnie i/lub niewłaściwie. Należy podkreślić, że w przypadku IPP odpowiedni schemat dawkowania i przyjmowanie wraz z pokarmem mają kluczowe znaczenie dla optymalnej skuteczności leczenia.
IPP są zaliczane do grupy proleków, czyli związków, które uzyskują swoją biologiczną aktywność dopiero w następstwie przemian metabolicznych zachodzących w ludzkim organizmie. Leki IPP wymagają aktywacji w kwaśnym środowisku kanalików wydzielniczych komórek okładzinowych żołądka. Z tego powodu konieczne jest spożycie IPP na 30–60 minut przed planowanym posiłkiem, aby zapewnić odpowiednie stężenie leku przed aktywacją pompy protonowej, która stymuluje wydzielanie kwasu żołądkowego.
Czas trwania efektu terapeutycznego jest zatem częściowo podyktowany porą posiłków, jak również formą leku. Na dowód tego, w niedawnym randomizowanym badaniu kontrolowanym (RCT) z udziałem 64 pacjentów z uporczywą zgagą (pomimo stosowania 20 mg omeprazolu) wykazano, że korekta samego schematu dawkowania leku może znacząco poprawić skuteczność terapeutyczną oraz zmniejszyć koszty leczenia. Po upływie 6 tygodni stosowania zalecanego schematu dawkowania omeprazolu odnotowano, że zarówno częstość występowania, jak i stopień nasilenia w skali oceny objawów refluksu żołądkowo-przełykowego były istotnie niższe u uczestników badania.
Warto również nadmienić o tym, że w nienadżerkowej postaci choroby refluksowej przełyku (NERD) leki IPP mogą być nieskuteczne, ponieważ objawy są spowodowane nadwrażliwością trzewną, a nie podrażnieniem błony śluzowej przez kwas żołądkowy. Jeszcze innym powodem niskiej skuteczności terapii IPP może być genetycznie uwarunkowany defekt izoenzymu CYP2C19 odpowiedzialnego za metabolizm tych leków w wątrobie.
Piśmiennictwo
Wiesner A, Zwolińska-Wcisło M, Paśko P.: Effect of Food and Dosing Regimen on Safety and Efficacy of Proton Pump Inhibitors Therapy-A Literature Review. Int J Environ Res Public Health. 2021 Mar 29;18(7):3527.
Waghray A, Waghray N, Perzynski AT, et al.: Optimal Omeprazole Dosing and Symptom Control: A Randomized Controlled Trial (OSCAR Trial). Dig Dis Sci. 2019 Jan;64(1):158-166.
Nie jest tajemnicą, że duża grupa pacjentów z chorobą refluksową przełyku (GERD) poszukuje skutecznego remedium na uporczywe dolegliwości ze strony przewodu pokarmowego. Uwagę wielu chorych przykuwają dzisiaj rozmaite suplementy diety, których producenci nierzadko obiecują uporanie się z chorobą raz na zawsze. Czy rzeczywiście warto zaufać tym odważnym twierdzeniom, których w internecie jest bardzo dużo, czy może jednak warto nasz pomysł skonsultować najpierw z lekarzem? Sprawdźmy, co mówi nam w chwili obecnej nauka.
Które suplementy diety można rozważyć w refluksie żołądkowo-przełykowym?
1. Probiotyki. W jednym z niedawno opublikowanych randomizowanych, kontrolowanych badań klinicznych (RCT) z udziałem 134 pacjentów z refluksowym zapaleniem przełyku wykazano, że podawanie 20 mg esomeprazolu oraz wybranych szczepów bakterii probiotycznych (Bacillus subtilis i Enterococcus faecium) może zmniejszyć częstość występowania przerostu bakteryjnego jelita cienkiego (SIBO) i złagodzić dolegliwości żołądkowo-jelitowe (zwłaszcza biegunkę) w tej grupie chorych. Co więcej, stosowanie wspomnianych probiotyków może również wydłużyć czas do kolejnego nawrotu refluksowego zapalenia przełyku. Najświeższe doniesienia naukowe wskazują natomiast, że stosowanie szczepów bakterii probiotycznych z gatunków Lactobacillus gasseri LG21 oraz Bifidobcterium bifidum YIT 10347 może przyczyniać się do redukcji objawów ze strony przewodu pokarmowego, takich jak uczucie pełności i wzdęcia brzucha, nudności, odbijanie, bóle brzucha w nadbrzuszu oraz bulgotanie w żołądku. Zaś szczepy probiotyczne Bifidobcterium bifidum YIT 10347 oraz Bifidobacterium lactis HN019 mogą obniżać częstość występowania objawów klinicznych GERD wynikających z cofania się treści żołądkowej do przełyku.
2. Ekstrakt z owoców agrestu indyjskiego. W jednym badaniu RCT, w którym wzięło udział 68 pacjentów z klasycznymi objawami GERD stwierdzono, że podawanie dwa razy dziennie 500 mg ekstraktu z owoców amla (agrestu indyjskiego) przez okres 4 tygodni przyczyniło się do zmniejszenia zarówno częstości występowania, jak i stopnia nasilenia zgagi oraz cofania treści żołądkowej do przełyku, w porównaniu z placebo u chorych z nienadżerkową postacią choroby.
3. Olej z róży damasceńskiej. Opublikowano w tym roku badanie RCT, którego wyniki sugerują, że przyjmowanie miękkich żelatynowych kapsułek zawierających olej z róży damasceńskiej o właściwościach tonizujących (wyprodukowanego zgodnie z irańską metodą) może łagodzić klasyczne objawy GERD w takim samym stopniu, jak stosowanie omeprazolu, jednakże bez wystąpienia skutków ubocznych. Dane są obiecujące, natomiast niewątpliwie wymagające potwierdzenia w kolejnych badaniach.
4. Melatonina. Literatura fachowa donosi, iż hormon ciemności wywiera silne działanie ochronne przeciw endogennym (kwas, pepsyna) i egzogennym (alkohol, NLPZ, stres) czynnikom, które negatywnie wpływają na przewód pokarmowy. W badaniach na modelach zwierzęcych wykazano, że melatonina chroni przełyk przed uszkodzeniem spowodowanym zarówno refluksem kwaśnym, jak i zasadowym, lecz to czy suplementacja melatoniną może zmniejszyć ryzyko wystąpienia nadżerkowego zapalenia przełyku oraz przełyku Barretta u pacjentów z GERD wymaga dalszych badań klinicznych.
5. Kurkumina. Istniejące dowody wskazują, że kurkumina może wywierać szeroki zakres korzystnych właściwości w przewodzie pokarmowym, wśród których wymienia się m.in.: ochronę przed refluksowym zapaleniem przełyku, przełykiem Barretta i uszkodzeniem błony śluzowej żołądka wywołanym przez długotrwałe stosowanie NLPZ. Kurkumina łagodzi stan zapalny, ułatwia miejscowe rozszerzenie naczyń krwionośnych i zwiększenie przepływu krwi w narządach przewodu pokarmowego oraz zapobiega powstawaniu wrzodów żołądka i dwunastnicy. W ostatnich badaniach na szczurach odnotowano, że wysoce biodostępna forma kurkuminy może znacznie przyspieszać gojenie się wrzodów żołądka, w porównaniu ze standardową terapią przeciwwydzielniczą lanzoprazolem.
Piśmiennictwo
Sun QH, Wang HY, Sun SD, et al.: Beneficial effect of probiotics supplements in reflux esophagitis treated with esomeprazole: A randomized controlled trial. World J Gastroenterol. 2019 May 7;25(17):2110-2121.
Cheng J., Ouwehand A.C.: Gastroesophageal Reflux Disease and Probiotics: A Systematic Review. Nutrients. 2020 Jan 2;12(1):132.
Adel Mehraban MS, Shirzad M, Ahmadian-Attari MM, et al.: Effect of rose oil on Gastroesophageal Reflux Disease in comparison with omeprazole: A double-blind controlled trial. Complement Ther Clin Pract. 2021 May;43:101361.
Karkon Varnosfaderani S, Hashem-Dabaghian F, Amin G, et al.: Efficacy and safety of Amla (Phyllanthus emblica L.) in non-erosive reflux disease: a double-blind, randomized, placebo-controlled clinical trial. J Integr Med. 2018 Mar;16(2):126-131.
Majka J, Wierdak M, Brzozowska I, et al.: Melatonin in Prevention of the Sequence from Reflux Esophagitis to Barrett’s Esophagus and Esophageal Adenocarcinoma: Experimental and Clinical Perspectives. Int J Mol Sci. 2018 Jul 13;19(7):2033.
Kwiecien S, Magierowski M, Majka J, et al.: Curcumin: A Potent Protectant against Esophageal and Gastric Disorders. Int J Mol Sci. 2019 Mar 24;20(6):1477.
Zadajecie mi tak wiele pytań na profilu Refluks od kuchni, który prowadzę na Facebooku oraz Instagramie. Pora więc ujawnić, że z przyjaciółką, która również robiła doktorat z refluksu, napisałyśmy dla Was książkę! Dr Izabela Jastrzębska jest pediatrą i razem z nią prowadzę także projekt Jak żyć z refluksem. Razem edukujemy pacjentów na temat stylu życia, który jest… antyrefluksowy.
Wokół refluksu, jego objawów, leczenia i diety narosło mnóstwo niepotwierdzonych, sprzecznych, nieaktualnych i nieprawdziwych informacji. Dziś każdy może założyć sobie ładnie wyglądającą stronę w internecie i pisać na niej to, co chce. Wasz sąsiad może otworzyć sobie w garażu produkcję dowolnego suplementu, którego skład i działanie będzie poddawane żadnej kontroli. Może nawet reklamować go jako cudowny środek na refluks, „odkwaszający organizm”. Szkodliwe informacje o „zakwaszaniu” czy „odkwaszaniu” powtarzają dalej małe i duże portale. To typowy fałszywy news, który żyje własnym życiem i czyni szkody w życiu czytelników.
Dlatego w naszej publikacji weryfikujemy informacje na gruncie dostępnych badań naukowych. Zaznaczamy też, w których obszarach nie ma wystarczającej liczby wiarygodnych danych.
Książkę, która odpowiada na najczęstsze pytania, weryfikuje mity, zawiera porady i przepisy, oddajemy w Wasze ręce w postaci e-booków. Dzięki temu możesz zacząć od tego tematu, który jest dla Ciebie teraz najważniejszy. Życzę przyjemnej i zdrowej lektury!
Enzymy trawienne są wytwarzane i uwalniane w przewodzie pokarmowym człowieka w celu prawidłowego przebiegu procesu trawienia oraz wchłaniania podstawowych składników odżywczych, takich jak białka, węglowodany i tłuszcze [1].
Enzymy trzustkowe
Suplementacja enzymami trawiennymi stanowi bardzo ważny element leczenia uzupełniającego w wypadku schorzeń żołądkowo-jelitowych, przebiegających z wyraźnym upośledzeniem trawienia i wchłaniania składników pokarmowych. Obecnie na rynku farmaceutycznym dostępne są różne preparaty enzymatyczne, które stosowane są w codziennej praktyce klinicznej przede wszystkim u pacjentów z zaburzeniami funkcji narządów, odpowiedzialnych za produkcję enzymów trawiennych, w tym zwłaszcza trzustki, która wytwarza enzymy trzustkowe, takie jak amylaza, proteazy (tj. trypsyna, chymotrypsyna, elastaza, karboksypeptydaza), lipaza trzustkowa, fosfolipaza oraz esteraza, a także rąbka szczoteczkowego nabłonka jelita cienkiego, który z kolei wydziela laktazę niezbędną do rozkładu cukru mlecznego (laktozy). Jak zatem można wywnioskować, suplementacja enzymów trzustkowych jest terapią z wyboru w leczeniu zewnątrzwydzielniczej niewydolności trzustki, przewlekłego zapalenia trzustki, raka trzustki, mukowiscydozy oraz cukrzycy typu 3c (częste powikłanie przewlekłego zapalenia trzustki).
Nietolerancja laktozy
Innym powszechnym zastosowaniem suplementacji enzymatycznej w praktyce klinicznej jest leczenie nietolerancji laktozy, która jest istotnie powiązana ze zmniejszoną aktywnością enzymu laktazy i może dotyczyć nawet 37 % dorosłej populacji Polski [1, 2]. Ponadto, istnieją pewne przesłanki sugerujące, że pacjenci często zgłaszający poczucie dyskomfortu po spożyciu posiłku, który może manifestować się pod postacią wzdęcia brzucha, odbijania, biegunki, bólu brzucha, pieczenia w nadbrzuszu, oddawania nadmiernej ilości gazów, uczucia pełności i wczesnej sytości, mogą odnieść pewne korzyści z suplementacji w mniejszych dawkach preparatów złożonych zawierających różne enzymy trawienne, w tym pankreatynę [3]. W jednym z niedawno przeprowadzonych, kontrolowanych badań klinicznych z randomizacją wykazano, że doustne stosowanie preparatu zawierającego kombinację pięciu enzymów (tj. α-amylazy, proteazy, lipazy, celulazy i laktazy) przyczyniło się do znaczącego złagodzenia symptomów żołądkowo-jelitowych (m.in.: przewlekłego bólu nadbrzusza, poposiłkowego, wzdęcia brzucha, zgagi i nudności) u chorych z dyspepsją czynnościową w porównaniu z grupą kontrolną [4]. Warto w tym miejscu dodać, że zgodnie z obecnie obowiązującymi Kryteriami Rzymskimi IV, dyspepsję czynnościową definiuje się jako dominujący ból w nadbrzuszu występujący od przynajmniej 4 tygodni, któremu mogą towarzyszyć inne objawy ze strony górnego odcinka przewodu pokarmowego, takie jak nudności, wymioty, uczucie pełności w nadbrzuszu oraz zgaga. Wyniki innych badań wskazują z kolei na korzystny wpływ suplementacji preparatem zawierającym kombinację beta-glukanu, inozytolu i enzymów trawiennych na samopoczucie psychofizyczne oraz zmniejszenie bólu i wzdęcia brzucha, jak również intensywności gazów jelitowych u pacjentów z nieswoistymi zapaleniami jelit i objawami zespołu jelita drażliwego [5].
Czy suplementacja enzymów jest wskazana w chorobie refluksowej?
Jeszcze inną grupą pacjentów, która może uzyskać korzyści prozdrowotne wynikające z suplementacji enzymami trawiennymi (papaina i pepsyna), są dzieci z zaburzeniami ze spektrum autyzmu, u których zaobserwowano znaczną poprawę odpowiedzi emocjonalnej, ogólnego zachowania, tolerancji różnorodnych pokarmów i objawów żołądkowo-jelitowych (m.in.: jakości stolca, bólu brzucha, wymiotów) [6]. Na koniec warto zwrócić uwagę, że brakuje obecnie jakichkolwiek dowodów, które jednoznacznie wskazywałyby na korzyści wynikające z suplementacji enzymatycznej u pacjentów z chorobą refluksową przełyku i/lub refluksem krtaniowo-gardłowym, stąd warto zachować ostrożność i skupić swoje działania na modyfikacji czynników o dobrze udokumentowanym wpływie na rozwój i przebieg choroby (np. redukcja, nadmiernej masy ciała, zmiana diety).
Piśmiennictwo
Ianiro G., Pecere S., Giorgio V., et al.: Digestive Enzyme Supplementation in Gastrointestinal Diseases. Curr Drug Metab. 2016;17(2):187-93.
Graham D.Y., Ketwaroo G.A., Money M.E., et al.: Enzyme therapy for functional bowel disease-like post-prandial distress. J Dig Dis. 2018 Nov;19(11):650-656.
Majeed M., Majeed S., Nagabhushanam K., et al.: Evaluation of the Safety and Efficacy of a Multienzyme Complex in Patients with Functional Dyspepsia: A Randomized, Double-Blind, Placebo-Controlled Study. J Med Food. 2018 Nov;21(11):1120-1128.
Spagnuolo R., Cosco C., Mancina R.M., et al.: Beta-glucan, inositol and digestive enzymes improve quality of life of patients with inflammatory bowel disease and irritable bowel syndrome. Eur Rev Med Pharmacol Sci. 2017 Jun;21(2 Suppl):102-107.
Saad K., Eltayeb A.A., Mohamad I.L., et al.: A Randomized, Placebo-controlled Trial of Digestive Enzymes in Children with Autism Spectrum Disorders. Clin Psychopharmacol Neurosci. 2015 Aug 31;13(2):188-93.
Wyniki badań obserwacyjnych wskazują, że u pacjentów z cukrzycą, w szczególności u osób do 50 roku życia często współwystępuje choroba refluksowa przełyku (GERD) [1]. Jak się bowiem okazuje, diabetycy doświadczają różnorodnych powikłań zdrowotnych, do których regularnie zalicza się dysfunkcję przełyku, uwzględniającą zmniejszenie amplitudy skurczów przełyku, osłabienie jego perystaltyki oraz obniżenie ciśnienia dolnego zwieracza przełyku, jak również nieprawidłowe cofanie się treści żołądkowej do przełyku.
Cele żywieniowego leczenia cukrzycy
Objawy refluksu wpływają nie tylko na pogorszenie jakości życia chorych z cukrzycą, lecz również zwiększają ryzyko rozwoju raka gruczołowego przełyku. Uważa się, że nadmierny stopień otłuszczenia ciała, który dotyczy znaczącej liczby pacjentów z cukrzycą typu 2 może być jednym z powodów dla których występowanie cukrzycy nasila symptomy GERD. W leczeniu chorych na cukrzycę (zarówno typu 1, jak i typu 2) kluczową rolę odgrywa zmiana stylu życia, która obejmuje urozmaiconą i dobrze zbilansowaną dietę, regularną aktywność fizyczną, unikanie palenia tytoniu oraz konsumpcji alkoholu [2]. Głównym celem leczenia żywieniowego pacjentów z cukrzycą jest uzyskanie i długofalowe utrzymanie:
a) właściwego stężenia glukozy we krwi w celu prewencji powikłań cukrzycowych,
b) prawidłowego profilu lipidowego krwi oraz wartości ciśnienia tętniczego krwi, aby zmniejszyć ryzyko rozwoju chorób sercowo-naczyniowych,
c) optymalnej masy ciała i procentowej zawartości tkanki tłuszczowej.
Warto zauważyć, że nie istnieje uniwersalna dieta dla wszystkich chorych na cukrzycę, stąd w leczeniu schorzenia mogą być wykorzystywane różnorodne terapie żywieniowe, m.in. dieta śródziemnomorska, dieta DASH czy diety roślinne. Optymalne dla danego pacjenta proporcje białek, tłuszczów i węglowodanów w diecie powinny być ustalane indywidualnie w zależności od preferencji chorego, jego wieku, poziomu aktywności fizycznej, jak również schorzeń współwystępujących oraz obecności ewentualnych powikłań cukrzycowych.
Zalecenia dietetyczne dla diabetyków
Zdecydowana większość diabetyków powinna zatem przestrzegać ogólnie przyjętych zasad zdrowego odżywiania i opierać swoją dietę w głównej mierze na pełnowartościowych produktach żywnościowych o niskim stopniu przetworzenia (np. dobrze tolerowane świeże warzywa, owoce, gruboziarniste produkty zbożowe, chude mięso, jaja, chude i tłuste gatunki ryb morskich, nasiona roślin strączkowych, dobrej jakości nabiał o umiarkowanej zawartości tłuszczu, orzechy, pestki, nasiona oraz oleje roślinne tłoczone na zimno), które cechują się wysoką gęstością odżywczą. Ważne jest natomiast, aby pacjenci z cukrzycą szczególnie unikali częstej konsumpcji kalorycznej żywności wysoko przetworzonej, która najczęściej obfituje w węglowodany łatwo przyswajalne, w tym cukry dodane (w procesie produkcji) i wolne cukry, które niekorzystnie wpływają na glikemię poposiłkową oraz masę ciała. Ponadto, osobom chorym na cukrzycę rekomenduje się regularne spożywanie posiłków, zwłaszcza śniadań w celu unormowania stężenia glukozy we krwi. W prawidłowym doborze pokarmu w codziennej diecie, pomocnym narzędziem z całą pewnością będzie tabela wartości ładunku glikemicznego produktów żywnościowych, który bierze pod uwagę zawartość węglowodanów w zwyczajowej porcji danego pokarmu, dzięki czemu stanowi on udoskonaloną formę popularnie wykorzystywanego wskaźnika indeksu glikemicznego [3].
Podział pokarmów według wartości ładunku glikemicznego
Uważa się, że główne źródło węglowodanów w diecie u pacjentów z cukrzycą powinny stanowić gruboziarniste produkty zbożowe, których zarówno indeks (> 55), jak i ładunek glikemiczny (≤ 10) są niskie [2]. Z drugiej strony warto podkreślić, że diabetycy, u których współwystępuje choroba refluksowa przełyku powinni szczególnie uważać w swojej diecie na wysokie spożycie produktów żywnościowych, które podrażniają ścianę przełyku i mogą nasilać produkcję soku żołądkowego, mianowicie pokarmów kwaśnych, ostrych, owoców cytrusowych i soków z cytrusów, musztardy, pomidorów i ich przetworów, a także mięty, kawy tradycyjnej oraz mocnej herbaty [4]. U takich osób rekomenduje się również ograniczenie konsumpcji potraw tłustych, bogatokalorycznych, obfitujących w cukry proste, jak również unikanie spożycia alkoholu oraz kakao i produktów kakaowych, które obniżają napięcie dolnego zwieracza przełyku co sprawia, że powstają warunki sprzyjające cofaniu się treści żołądkowej do przełyku. Pacjenci z cukrzycą i refluksem żołądkowo-przełykowym powinni także wyeliminować ze swojego codziennego menu spożycie napojów gazowanych i energetyzujących oraz unikać jedzenia późno w nocy obfitych posiłków o wysokiej wartości energetycznej, bowiem dowiedziono, iż taki rytuał wieczorny jest powiązany z nasileniem uciążliwych objawów refluksu [4, 5]. Koniecznie trzeba również zweryfikować indywidualną tolerancję układu trawiennego na żywność bogatą w błonnik pokarmowy (warzywa, owoce, pełnoziarniste produkty zbożowe, orzechy, pestki, nasiona), która jest szczególnie pożądana w diecie chorych na cukrzycę, choćby ze względu na niską wartość ładunku glikemicznego.
Piśmiennictwo
Sun X.M., Tan J.C., Zhu Y., et al.: Association between diabetes mellitus and gastroesophageal reflux disease: A meta-analysis. World J Gastroenterol. 2015 Mar 14;21(10):3085-92.
Zalecenia kliniczne dotyczące postępowania u chorych na cukrzycę 2020. Stanowisko Polskiego Towarzystwa Diabetologicznego. Diabetologia Praktyczna, 2020, 6, 1.
Atkinson F.S., Foster-Powell K., Brand-Miller J.C.: International tables of glycemic index and glycemic load values: 2008. Diabetes Care. 2008 Dec;31(12):2281-3.
Newberry C., Lynch K.: The Role of Diet in the Development and Management of Gastroesophageal Reflux Disease: Why We Feel the Burn. J Thorac Dis. 2019 Aug;11(Suppl 12):S1594-S1601.
Takeshita E., Furukawa S., Sakai T., et al.: Eating Behaviours and Prevalence of Gastroesophageal Reflux Disease in Japanese Adult Patients With Type 2 Diabetes Mellitus: The Dogo Study. Can J Diabetes. 2018 Jun;42(3):308-312.
Przewlekłe limfocytarne zapalenie tarczycy, nazywane popularnie chorobą Hashimoto jest najczęściej występującym zaburzeniem autoimmunologicznym i zarazem najczęstszą przyczyną niedoczynności tarczycy w krajach o wystarczającej podaży jodu [1]. Nieprawidłowe funkcjonowanie gruczołu tarczowego rozpoznaje się aż u 22 % populacji, przy czym obserwuje się, że kobiety chorują dziewięć razy częściej niż mężczyźni.
Jod, selen, żelazo, cynk…
Większość pacjentów ze schorzeniami tarczycy, w szczególności z niedoczynnością tarczycy i chorobą Hashimoto doświadcza trudności w długotrwałym utrzymaniu należytej masy ciała oraz ma istotnie wyższy wskaźnik masy ciała BMI i obwód talii w porównaniu z osobami zdrowymi [1, 2]. Jak dobrze wiadomo, nadmierny stopień otłuszczenia ciała, zwłaszcza otyłość brzuszna jest ważnym czynnikiem ryzyka rozwoju choroby refluksowej przełyku (GERD), dlatego nierzadko otyli pacjenci z chorobą Hashimoto mogą regularnie doświadczać uciążliwych objawów ze strony górnego odcinka przewodu pokarmowego [3]. Choć podstawową formą terapii choroby Hashimoto jest dożywotnie leczenie substytucyjne lewotyroksyną, to jednak modyfikacja stylu życia, obejmująca między innymi zmianę sposobu odżywiania może znacząco wspomagać proces zdrowienia, bowiem niektóre składniki pokarmowe odgrywają kluczową rolę w produkcji hormonów tarczycy [1]. Ogólnie rzecz biorąc, pacjenci z chorobą Hashimoto powinni stosować się do zasad racjonalnego żywienia ze zwróceniem szczególnej uwagi na odpowiednią podaż w diecie składników odżywczych, które mają istotne znaczenie dla optymalnej pracy tarczycy. Zalicza się do nich jod, selen, żelazo, cynk, witaminę D, przeciwutleniacze oraz długołańcuchowe wielonienasycone kwasy tłuszczowe omega-3 (EPA i DHA) [1, 4].
Niektóre warzywa i owoce trzeba ograniczyć
Ponadto w diecie osób chorych na Hashimoto należy ograniczyć konsumpcję substancji goitrogennych naturalnie występujących w takich produktach żywnościowych pochodzenia roślinnego, jak kapusta, brukselka, rzepa, brokuł, kalafior, kalarepa, jarmuż, brukiew, rzodkiew, szpinak, gorczyca, soja, proso, batat, orzech ziemny, gruszka, brzoskwinia oraz truskawka. Należy jednak podkreślić, że proces obróbki termicznej wspomnianych pokarmów przyczynia się do inaktywacji około 1/3 związków goitrogennych, stąd zaleca się ich spożycie w umiarkowanych ilościach przy jednoczesnej dbałości o właściwą podaż jodu oraz selenu z dietą. Dodatkowo, ze względu na częste współwystępowanie celiakii oraz nietolerancji laktozy z chorobą Hashimoto, warto przeprowadzić odpowiednią diagnostykę, aby zweryfikować ewentualną konieczność eliminacji glutenu i/lub laktozy z diety [1, 4]. Nie ulega natomiast żadnej wątpliwości, że zarówno u pacjentów z chorobą Hashimoto, jak i GERD w tygodniowym menu trzeba eliminować żywność wysoce przetworzoną, bogatą w rafinowane cukry, nasycone kwasy tłuszczowe oraz izomery trans kwasów tłuszczowych.
Kwaśne, ostre i słodkie, tak czy nie?
Chorzy na Hashimoto, u których współwystępuje refluks żołądkowo-przełykowy powinni dodatkowo zmniejszyć w diecie spożycie produktów żywnościowych, które drażnią ścianę przełyku i mogą pobudzać wydzielanie soku żołądkowego, tj. pokarmów kwaśnych, ostrych, cytrusów i soków z owoców cytrusowych, musztardy, pomidorów i ich przetworów, a także mięty, kawy tradycyjnej oraz mocnej herbaty [5]. Sugeruje się również unikać konsumpcji potraw tłustych, bogatych w cukry proste, jak również alkoholu oraz kakao i produktów kakaowych, które zmniejszają napięcie dolnego zwieracza przełyku. Kolejnym aspektem na który należy zwrócić uwagę jest zaprzestanie spożycia napojów gazowanych i energetyzujących oraz jedzenia wysokokalorycznych, obfitych posiłków, w szczególności późno w nocy. Warto także zweryfikować indywidualną tolerancję przewodu pokarmowego na produkty naturalnie obfitujące w błonnik pokarmowy, takie jak pełnoziarniste produkty zbożowe, owoce, warzywa oraz orzechy, aby korzystać na bieżąco z tych, które są dobrze tolerowane przez organizm..
Piśmiennictwo
Wojtas N., Wadolowska L., Bandurska-Stankiewicz E.: Evaluation of Qualitative Dietary Protocol (Diet4Hashi) Application in Dietary Counseling in Hashimoto Thyroiditis: Study Protocol of a Randomized Controlled Trial. Int J Environ Res Public Health. 2019 Dec 2;16(23):4841.
Song R., Wang B., Yao Q., et al.: The Impact of Obesity on Thyroid Autoimmunity and Dysfunction: A Systematic Review and Meta-Analysis. Front Immunol. 2019 Oct 1;10:2349.
Mohammadi M., Jolfaie N.R., Alipour R., et al.: Is Metabolic Syndrome Considered to Be a Risk Factor for Gastroesophageal Reflux Disease (Non-Erosive or Erosive Esophagitis)?: A Systematic Review of the Evidence. Iran Red Crescent Med J. 2016 Nov; 18(11): e30363.
Liontiris M.I., Mazokopakis E.E.: A concise review of Hashimoto thyroiditis (HT) and the importance of iodine, selenium, vitamin D and gluten on the autoimmunity and dietary management of HT patients. Points that need more investigation. Hell J. Nucl. Med. 2017; 20(1): 51–56.
Newberry C., Lynch K.: The Role of Diet in the Development and Management of Gastroesophageal Reflux Disease: Why We Feel the Burn. J Thorac Dis. 2019 Aug;11(Suppl 12):S1594-S1601.
Doniesienia naukowe z ostatnich kilku lat wskazują, że choroba refluksowa przełyku (GERD) jest istotnie powiązana z występowaniem nadciśnienia tętniczego [1, 2]. Zaobserwowano, że pacjenci z GERD mają znacząco podwyższone nocne ciśnienie tętnicze krwi w porównaniu do zdrowych osób bez objawów refluksu.
Czynniki ryzyka
Warto również zauważyć, że otyłość brzuszna i nieleczone nadciśnienie tętnicze są znanymi czynnikami ryzyka rozwoju refluksu żołądkowo-przełykowego oraz krtaniowo-gardłowego (LPR). Ponadto, zarówno choroba refluksowa przełyku, jak i nadciśnienie tętnicze cechują się występowaniem identycznych faktorów ryzyka, które obejmują m.in.: starszy wiek, otyłość, płeć męską, długoletnie palenie tytoniu, regularne spożycie alkoholu, poziom wykształcenia oraz przewlekły stres. Jak się bowiem okazuje, w profilaktyce i wspomaganiu leczenia obydwu omawianych schorzeń ważną rolę odgrywa modyfikacja stylu życia, której istotnym elementem jest także zmiana nawyków żywieniowych [3, 4].
Dieta DASH
Jednym z najlepiej przebadanych modeli żywieniowych pod kątem skuteczności obniżania ciśnienia tętniczego krwi jest dieta DASH, która została oficjalnie uznana za najbardziej efektywną interwencję dietetyczną zarówno w profilaktyce, jak i terapii nadciśnienia tętniczego [4, 5]. Na domiar tego, wyniki licznych badań wykazały, że może ona również korzystnie wpływać na wrażliwość insulinową, profil lipidowy krwi oraz markery stanu zapalnego i stresu oksydacyjnego. Dieta DASH jest szczególnie bogata w warzywa, owoce, pełnoziarniste produkty zbożowe, mleko i przetwory mleczne o obniżonej zawartości tłuszczu, a także ryby i owoce morza, chude mięso drobiowe oraz oleje roślinne, orzechy, pestki i nasiona. Z kolei, znaczącemu ograniczeniu w diecie DASH podlegają produkty zbożowe rafinowane (z ziarna oczyszczonego), słodycze, słodkie napoje, słone przekąski oraz żywność bogata w nasycone kwasy tłuszczowe i/lub cukry dodane. Dieta DASH charakteryzuje się tym samym niską zawartością soli, cukrów prostych, jak również cholesterolu, nasyconych kwasów tłuszczowych oraz izomerów trans kwasów tłuszczowych (tzw. tłuszcze trans).
Są pewne ograniczenia diety
Pozytywny wpływ diety DASH na ogólną kondycję zdrowotną człowieka może wynikać z wysokiej zawartości związków polifenolowych i błonnika pokarmowego pochodzących z warzyw, owoców, orzechów, nasion, pestek i produktów zbożowych gruboziarnistych, jak również ze względu na pokaźne ilości witamin oraz składników mineralnych, takich jak choćby potas, magnez, wapń, cynk czy żelazo. W sytuacji współwystępowania nadciśnienia tętniczego i choroby refluksowej przełyku należy jednak zwrócić uwagę na fakt, iż w diecie DASH mogą znajdować się zalecane pokarmy, których regularna konsumpcja może przyczyniać się do nasilenia wydzielania soku żołądkowego i podrażnienia ściany przełyku. W związku z tym, rekomenduje się w diecie takich pacjentów mimo wszystko ograniczenie pokarmów ostrych, kwaśnych, cytrusów i soków z owoców cytrusowych, musztardy, pomidorów i ich przetworów, sosu winegret, a także mięty, mocnej herbaty oraz kawy tradycyjnej [3]. Na liście potraw i produktów żywnościowych niezalecanych w takiej sytuacji znajdują się także wysokokaloryczne posiłki bogate w tłuszcz i/lub cukry proste (tłuste sosy, wyroby czekoladowe, frytki, tłuste mięso, sery oraz przetwory rybne, które długo zalegają w żołądku), kakao i jego przetwory, jak również napoje alkoholowe oraz gazowane. Pomimo, iż dieta DASH w swoich założeniach bazuje na żywności naturalnie bogatej w błonnik pokarmowy (tj. warzywa, owoce, pełnoziarniste zboża, orzechy, nasiona, pestki), to jednak pacjenci z GERD lub LPR i nadciśnieniem tętniczym koniecznie powinni zweryfikować indywidualną tolerancję przewodu pokarmowego na powyżej wymienione produkty żywnościowe w celu wybrania tych poprawnie tolerowanych, które będą regularnie włączane do cotygodniowego menu.
Piśmiennictwo
Li Z., Ji F., Han X., et al.: The Role of Gastroesophageal Reflux in Provoking High Blood Pressure Episodes in Patients With Hypertension. J Clin Gastroenterol. 2018 Sep; 52(8): 685–690.
Suyu H., Liu Y., Jianyu X., et al.: Prevalence and Predictors of Silent Gastroesophageal Reflux Disease in Patients with Hypertension. Gastroenterol Res Pract. 2018; 2018: 7242917.
Newberry C., Lynch K.: The Role of Diet in the Development and Management of Gastroesophageal Reflux Disease: Why We Feel the Burn. J Thorac Dis. 2019 Aug;11(Suppl 12):S1594-S1601.
Filippou C.D., Tsioufis C.P., Thomopoulos C.G., et al.: Dietary Approaches to Stop Hypertension (DASH) Diet and Blood Pressure Reduction in Adults with and without Hypertension: A Systematic Review and Meta-Analysis of Randomized Controlled Trials. Adv Nutr. 2020 Apr 24;nmaa041.
Saneei P., Salehi-Abargouei A., Esmaillzadeh A., et al.: Influence of Dietary Approaches to Stop Hypertension (DASH) diet on blood pressure: a systematic review and meta-analysis on randomized controlled trials. Nutr Metab Cardiovasc Dis. 2014 Dec;24(12):1253-61.
Nie ulega żadnej wątpliwości, że sposób odżywiania pacjentów z chorobą refluksową przełyku powinien być zindywidualizowany w zależności od stopnia ciężkości objawów klinicznych [1].
Jakie i ile węglowodanów ?
Najświeższe doniesienia naukowe w tej materii wskazują, że manipulowanie zarówno objętością posiłków, jak i czasem ich spożycia, a także określoną kompozycją makroskładników odżywczych wydaje się być bardziej skuteczną strategią żywieniową w celu redukcji uciążliwych symptomów ze strony przewodu pokarmowego, aniżeli długoterminowe przestrzeganie diet eliminacyjnych. Szczególnie interesujący dla licznej grupy chorych z GERD jest aspekt dotyczący efektywności manewrowania ogólną ilością, jak również określonym rodzajem węglowodanów w diecie. Jak się bowiem okazuje, skrobia oraz dwucukry, takie jak choćby sacharoza, laktoza czy maltoza są tylko częściowo wchłaniane w jelicie cienkim, a następnie ulegają fermentacji bakteryjnej w jelicie grubym. Wykazano, że omawiany proces fermentacji węglowodanów w przewodzie pokarmowym nasila liczne reakcje neurohormonalne oraz powoduje relaksację dolnego zwieracza przełyku, co może zwiększać ryzyko wystąpienia zgagi [2]. Mając na uwadze niniejszy fakt, naukowcy z różnych stron świata zdecydowali się w ostatnich latach zbadać korelację pomiędzy objawami GERD, epizodami refluksu a spożyciem węglowodanów.
Efekt ograniczenia skrobii i cukrów prostych
W jednym z badań, w którym wzięło udział 12 pacjentów z GERD zauważono, że spożycie płynnego posiłku bogatowęglowodanowego (178,8 g) może częściej powodować cofanie się kwaśnej treści z żołądka do dolnej części przełyku i co za tym idzie wzmagać objawy refluksu w porównaniu z konsumpcją posiłku o mniejszej zawartości sacharydów (84,8 g) [3]. W innym prospektywnym badaniu z udziałem 20 otyłych osób z GERD zaobserwowano, iż dieta o bardzo niskiej podaży węglowodanów (do 20 g na dobę) skracała czas ekspozycji przełyku na treść kwaśną oraz przyczyniała się do poprawy objawów choroby [4]. Wyniki te zostały powtórzone w większym badaniu z udziałem 144 otyłych kobiet z GERD, u których symptomy choroby oraz częstotliwość przyjmowania leków uległy znaczącej redukcji na skutek istotnego ograniczenia spożycia w diecie skrobi i cukrów prostych [5]. W jeszcze innym prospektywnym badaniu, w którym wzięło udział 130 pacjentów z zapaleniem błony śluzowej żołądka i chorobą refluksową przełyku wykazano, iż przestrzeganie diety niskowęglowodanowej przez okres dwóch tygodni przyczyniło się do wyraźnego zmniejszenia niepokojących objawów, w tym odnotowano niemal całkowite ustąpienie niektórych z nich [6].
Mniej węglowodanów – mniej kilogramów
Warto jednak podkreślić, iż w niniejszym studium pacjenci zredukowali również swoją masę ciała, co niewątpliwie mogło mieć istotny wpływ na uzyskane rezultaty, bowiem nadmierny stopień otłuszczenia ciała jest dobrze znanym czynnikiem ryzyka rozwoju objawowego GERD. Co ciekawe, choć w świetle aktualnych doniesień naukowych spożycie cukrów prostych i skrobi wiąże się z nasileniem objawów refluksu, to odwrotna sytuacja ma miejsce w przypadku konsumpcji błonnika pokarmowego, który z kolei może ograniczać uczucie zgagi i zmniejszać częstość występowania kwaśnych epizodów refluksu [7, 8]. Konkludując, zarówno ogólna ilość, jak i rodzaj spożywanych węglowodanów wydaje się odgrywać ważną rolę w diecie pacjentów z chorobą refluksową przełyku.
Piśmiennictwo
Newberry C., Lynch K.: The Role of Diet in the Development and Management of Gastroesophageal Reflux Disease: Why We Feel the Burn. J Thorac Dis. 2019 Aug;11(Suppl 12):S1594-S1601.
Piche T., des Varannes S.B., Sacher-Huvelin S., et al.: Colonic fermentation influences lower esophageal sphincter function in gastroesophageal reflux disease. Gastroenterology. 2003 Apr;124(4):894-902.
Wu K.L., Kuo C.M., Yao C.C., et al.: The Effect of Dietary Carbohydrate on Gastroesophageal Reflux Disease. J Formos Med Assoc. 2018 Nov;117(11):973-978.
Austin G.L., Thiny M.T., Westman E.C., et al.: A Very Low-Carbohydrate Diet Improves Gastroesophageal Reflux and Its Symptoms. Dig Dis Sci. 2006 Aug;51(8):1307-12.
Pointer S.D., Rickstrew J., Slaughter J.C., et al.: Dietary carbohydrate intake, insulin resistance and gastro-oesophageal reflux disease: a pilot study in European- and African-American obese women. Aliment Pharmacol Ther. 2016 Nov; 44(9):976-988.
W świetle aktualnych dowodów naukowych uważa się, że niektóre składniki odżywcze i pokarmy zwiększają częstość występowania objawów refluksu żołądkowo-przełykowego, dlatego lekarze często zalecają pacjentom zmianę stylu życia, w tym również modyfikację diety [1, 2].
Dieta śródziemnomorska
Wyniki badań naukowych wskazują, że dieta śródziemnomorska może skutecznie wspomagać leczenie GERD, ponieważ wyraźnie zmniejsza ekspozycję na typowe wyzwalacze choroby, takie jak nadmiar cukrów prostych, tłuszczu, żywności wysoko przetworzonej oraz jednocześnie obfituje w błonnik pokarmowy pochodzący z warzyw, owoców i pełnoziarnistych produktów zbożowych, który jest powiązany z redukcją zgagi i częstości występowania kwaśnych epizodów refluksu [2 – 4]. Nie ulega wątpliwości, że zindywidualizowana dieta śródziemnomorska może być bezpiecznie przestrzegana przez zdecydowaną większość pacjentów z GERD w długiej perspektywie czasowej, gdyż jest to sposób odżywiania pozwalający kształtować właściwe nawyki żywieniowe, poprawić stan odżywienia organizmu oraz zarazem unikać drastycznych restrykcji żywieniowych. Warto również podkreślić, iż dieta śródziemnomorska z dużym naciskiem na niskoprzetworzone produkty roślinne może łagodzić objawy refluksu krtaniowo-gardłowego (LPR), co najmniej tak samo efektywnie jak stosowanie inhibitorów pompy protonowej [5].
Dieta niskowęglowodanowa
Obiecujące doniesienia naukowe dotyczą także zastosowania diety niskowęglowodanowej (w tym ketogenicznej), niemniej jednak jest to sposób odżywiania, który eliminuje wiele wartościowych i jednocześnie atrakcyjnych smakowo produktów żywnościowych (np. warzywa skrobiowe, owoce, produkty zbożowe, mleko i jego przetwory), co sprawia, że jej długotrwałe przestrzeganie jest bardzo uciążliwe dla pacjentów i tym samym niewiele chorych z GERD decyduje się na wdrożenie jej wytycznych [2]. Należy mieć na uwadze, iż taki sposób odżywiania może niekorzystnie wpływać na profil lipidowy krwi (zwłaszcza gdy obfituje w nasycone kwasy tłuszczowe), samopoczucie psychofizyczne oraz nierzadko może przyczyniać się do rozwoju zaparć, a także niedoboru witamin i mikroelementów [6]. Co więcej, nawet u połowy osób po rozpoczęciu diety ketogenicznej mogą wystąpić objawy żołądkowo-jelitowe, w tym epizody kwaśnego refluksu. Na domiar tego, dieta o bardzo niskiej zawartości węglowodanów jest przeciwwskazana u pacjentów z zapaleniem trzustki, niewydolnością wątroby czy choćby zaburzeniami metabolizmu lipidów.
Dieta o niskiej kwasowości
Jeszcze inną popularną strategią żywieniową, zwłaszcza w refluksie krtaniowo-gardłowym jest dieta o niskiej kwasowości, której propagatorem jest dr Jamie Koufman. Wspomniany sposób odżywiania zakłada eliminację pokarmów i napojów o wartości pH poniżej 5,0 oraz dobrze poznanych produktów żywnościowych nasilających objawy refluksu (np. tłuste gatunki mięsa, smażona żywność, czekolada, kawa, alkohol) i bazowanie w głównej mierze na produktach roślinnych o potencjale alkalizującym [7]. Pomimo zachęcających danych dotyczących jej skuteczności w LPR, dieta o niskiej kwasowości jest dość restrykcyjna i co za tym idzie jedynie niewielka grupa pacjentów jest w stanie długofalowo stosować się do jej zaleceń [8]. Ponadto stwarza ona wysokie ryzyko niedoborów ilościowych i jakościowych w diecie oraz wymaga przeprowadzenia dalszych, dobrze zaprojektowanych badań klinicznych, aby potwierdzić jej efektywność i optymalny czas trwania eliminacji wybranych produktów żywnościowych.
Piśmiennictwo
Surdea-Blaga T., Negrutiu D.E., Palage M., et al.: Food and Gastroesophageal Reflux Disease. Curr Med Chem. 2019;26(19):3497-3511.
Newberry C., Lynch K.: The Role of Diet in the Development and Management of Gastroesophageal Reflux Disease: Why We Feel the Burn. J Thorac Dis. 2019 Aug;11(Suppl 12):S1594-S1601.
Mone I., Kraja B., Bregu A., et al.: Adherence to a predominantly Mediterranean diet decreases the risk of gastroesophageal reflux disease: a cross-sectional study in a South Eastern European population. Dis Esophagus. 2016 Oct; 29(7):794-800.
Keshteli A.H., Shaabani P., Tabibian S., et al.: The relationship between fruit and vegetable intake with gastroesophageal reflux disease in Iranian adults. J Res Med Sci. 2017; 22: 125.
Zalvan C.H., Hu S., Greenberg B., et al.: A Comparison of Alkaline Water and Mediterranean Diet vs Proton Pump Inhibition for Treatment of Laryngopharyngeal Reflux. JAMA Otolaryngol Head Neck Surg. 2017 Oct 1; 143(10):1023-1029.
Fuentes R.W., Broszko C.M., Pietralcyzk E.S., et al.: Efficacy of a Low-Carbohydrate or Ketogenic Diet in Preventing Patient Morbidity and Mortality. Can Fam Physician. 2020 Apr;66(4):262-263.
Koufman J.A.: Low-acid Diet for Recalcitrant Laryngopharyngeal Reflux: Therapeutic Benefits and Their Implications. Ann Otol Rhinol Laryngol. 2011 May;120(5):281-7.
Yang J., Dehom S., Sanders S., et al.: Treating laryngopharyngeal reflux: Evaluation of an anti-reflux program with comparison to medications. Am J Otolaryngol. 2018;39:50–55.
Przy aktualnym pędzie życia szukamy rozwiązań, które ułatwią gotowanie i skrócą czas spędzony w kuchni, a potrawy będą dalej pełnowartościowe. Zatapiając się w uliczki ze sprzętem AGD odkryłam kilka ciekawych propozycji, oto one:
parowar – perfekcyjne urządzenie, gdzie w jednym czasie jesteśmy w stanie przygotować cały obiad. Dzięki piramidowej konstrukcji możemy każdy produkt ugotować, nie brudząc przy tym wszystkich garnków. Produkty zachowują swoje wartości odżywcze oraz walory smakowe, doprawione naturalnymi ziołami, będą stanowić podstawę diety. Idealnie nadaje się zarówno do warzyw, jak i mięs czy ryb.
szybkowar – urządzenie wykorzystujące wytworzone ciśnienie, powstałe na skutek podniesienia temperatury, w szczelnie zamkniętym garnku. Sprawdzi się idealnie, gdy w ciągu kilku minut musimy ugotować fasolkę szparagową czy ziemniaki dla wygłodniałej rodziny. Pamiętaj, że w trakcie gotowanie nie jesteśmy w stanie spróbować potrawy, ani dodać składników. Dlatego początkowe gotowanie może być trudne, z użyciem techniki prób i błędów, ale na pewno przyniesie nam wymierne korzyści, w momencie, gdy zależy nam na czasie. W takim urządzeniu przygotujemy dowolne warzywa, mięsa, zupy, gulasze, a nawet domowe dżemy. Gotowanie w szybkowarze zachowuje większość składników odżywczych, soli mineralnych i witamin.
wolnowar – przeciwieństwo szybkowaru, tutaj nasze potrawy traktowane są niskimi temperaturami, ale za to przez dłuższy czas. W taki sposób możemy w warunkach domowych uzyskać potrawy sous-vide, gdzie aromat i smak jest intensywny, a konsystencja np. mięs, równa się z tymi przygotowanymi przez profesjonalnych kucharzy. Urządzenie mogą pokochać osoby które lubią dania jednogarnkowe (gulasze, potrawki, zupy i wywary). Nie brudzimy innych sprzętów i równocześnie jesteśmy w stanie ciągle kontrolować smak. Potrawy nie przypalają się, więc można nastawiać gotowanie w nocy lub w trakcie innych absorbujących czynności. Wolnowar dzięki niskim temperaturom pozwala zachować więcej składników odżywczych w przygotowywanym posiłku.
thermomix – urządzenie wielofunkcyjne, które łączy w sobie wiele niezbędnych urządzeń i przyrządów. Posiada element grzejny, silnik do mieszania i miksowania oraz wagę. Posiada przystawkę do gotowania na parze. Ze względu na swoje wszechstronne funkcje jesteśmy w stanie przygotować smaczne posiłki i nie korzystać z miliona urządzeń. W tym urządzeniu przygotujemy dosłownie wszystko co chcemy, jedynym minusem jest cena produktu.
sokowirówki i wyciskarki – proste w użyciu, trudniejsze w myciu, ale bardzo pomocne do przygotowania soków i koktajli. W sokowirówce możemy przygotować soki z twardych owoców i warzyw, gdzie napój będzie klarowny, a czas wyciskania jest krótszy. Natomiast wyciskarki, szczególnie wolnoobrotowe, służą do produkcji koktajli z miękkich produktów, łącznie z warzywami liściastymi. Taki napój będzie gęstszy i esencjonalny, ale czas pracy znacznie nam się wydłuża. Soki i koktajle ze względu na zawartość cukrów prostych muszą być stosowane z rozwagą u osób z cukrzycą.
wypiekacz do chleba – sprzęt który coraz częściej gości w naszych domach. Pozwala na pieczenie własnego chleb czy bułek, ze sprawdzonych produktów, które sami dodamy. Mamy całkowity wpływ na to z czego będzie zrobiony chleb, jaki stopień wypieczenia chcemy uzyskać i jaką wielkość potrzebujemy. Dodatkowa zaleta- istnieją urządzenia, gdzie możemy przygotować ciasto na makaron czy nawet na domową pizzę.
piekarnik parowy – inaczej piec konwekcyjno-parowy. Sprytne urządzenie, które łączy nową technologię z tradycją. Istotą takiego pieca jest połączenie klasycznego pieczenia z gotowaniem na parze. Potrawy z takiego urządzenia będą miały rumianą zewnętrzną część, a środek dalej soczysty z zachowaniem wartości odżywczych. Proste rozwiązanie, żeby przygotować smaczne i zdrowe posiłki z dowolnych produktów.
grille elektryczne – dzięki takiemu urządzeniu przyrządzimy idealnie przyrumienione szaszłyki, tosty, panini oraz kawałki mięsa czy ryb. Do przygotowania nie używamy tłuszczu, a naturalne soki wydostają się na tackę, zapewniając idealny smak i strukturę. Dania przygotowane na grillu elektrycznym na pewno są mniej kaloryczne, ale sama strawność produktów jest zmienna i osoby z dolegliwościami żołądkowymi np. refluksem muszą sami ocenić czy mogą takie urządzenia wykorzystać w kuchni.
frytkownica beztłuszczowa – rewelacyjna alternatywa dla miłośników frytek. Dalej możemy się cieszyć chrupiącymi przysmakami, ale przygotowanymi bez tłuszczu. Cały proces odbywa się przy pomocy gorącego powietrza, które zmieni prostego ziemniaka, w ulubione frytki czy talarki. Zasada u reflukserów taka sama jak z grillem, trzeba samemu dowiedzieć się czy taki produkt nie pogorszy naszego samopoczucia.
