Mateusz Durbas

mgr Mateusz Durbas

Dietetyk kliniczny

www.mateuszdurbas.pl

Nie jest tajemnicą, że duża grupa pacjentów z chorobą refluksową przełyku (GERD) poszukuje skutecznego remedium na uporczywe dolegliwości ze strony przewodu pokarmowego. Uwagę wielu chorych przykuwają dzisiaj rozmaite suplementy diety, których producenci nierzadko obiecują uporanie się z chorobą raz na zawsze. Czy rzeczywiście warto zaufać tym odważnym twierdzeniom, których w internecie jest bardzo dużo, czy może jednak warto nasz pomysł skonsultować najpierw z lekarzem? Sprawdźmy, co mówi nam w chwili obecnej nauka. 

Które suplementy diety można rozważyć w refluksie żołądkowo-przełykowym?

1. Probiotyki. W jednym z niedawno opublikowanych randomizowanych, kontrolowanych badań klinicznych (RCT) z udziałem 134 pacjentów z refluksowym zapaleniem przełyku wykazano, że podawanie 20 mg esomeprazolu oraz wybranych szczepów bakterii probiotycznych (Bacillus subtilis i Enterococcus faecium) może zmniejszyć częstość występowania przerostu bakteryjnego jelita cienkiego (SIBO) i złagodzić dolegliwości żołądkowo-jelitowe (zwłaszcza biegunkę) w tej grupie chorych. Co więcej, stosowanie wspomnianych probiotyków może również wydłużyć czas do kolejnego nawrotu refluksowego zapalenia przełyku. Najświeższe doniesienia naukowe wskazują natomiast, że stosowanie szczepów bakterii probiotycznych z gatunków Lactobacillus gasseri LG21 oraz  Bifidobcterium bifidum YIT 10347 może przyczyniać się do redukcji objawów ze strony przewodu pokarmowego, takich jak uczucie pełności i wzdęcia brzucha, nudności, odbijanie, bóle brzucha w nadbrzuszu oraz bulgotanie w żołądku. Zaś szczepy probiotyczne Bifidobcterium bifidum YIT 10347 oraz Bifidobacterium lactis HN019 mogą obniżać częstość występowania objawów klinicznych GERD wynikających z cofania się treści żołądkowej do przełyku.

2. Ekstrakt z owoców agrestu indyjskiego. W jednym badaniu RCT, w którym wzięło udział 68 pacjentów z klasycznymi objawami GERD stwierdzono, że podawanie dwa razy dziennie 500 mg ekstraktu z owoców amla (agrestu indyjskiego) przez okres 4 tygodni przyczyniło się do zmniejszenia zarówno częstości występowania, jak i stopnia nasilenia zgagi oraz cofania treści żołądkowej do przełyku, w porównaniu z placebo u chorych z nienadżerkową postacią choroby.

3. Olej z róży damasceńskiej. Opublikowano w tym roku badanie RCT, którego wyniki sugerują, że przyjmowanie miękkich żelatynowych kapsułek zawierających olej z róży damasceńskiej o właściwościach tonizujących (wyprodukowanego zgodnie z irańską metodą) może łagodzić klasyczne objawy GERD w takim samym stopniu, jak stosowanie omeprazolu, jednakże bez wystąpienia skutków ubocznych. Dane są obiecujące, natomiast niewątpliwie wymagające potwierdzenia w kolejnych badaniach.

4. Melatonina. Literatura fachowa donosi, iż hormon ciemności wywiera silne działanie ochronne przeciw endogennym (kwas, pepsyna) i egzogennym (alkohol, NLPZ, stres) czynnikom, które negatywnie wpływają na przewód pokarmowy. W badaniach na modelach zwierzęcych wykazano, że melatonina chroni przełyk przed uszkodzeniem spowodowanym zarówno refluksem kwaśnym, jak i zasadowym, lecz to czy suplementacja melatoniną może zmniejszyć ryzyko wystąpienia nadżerkowego zapalenia przełyku oraz przełyku Barretta u pacjentów z GERD wymaga dalszych badań klinicznych.

5. Kurkumina. Istniejące dowody wskazują, że kurkumina może wywierać szeroki zakres korzystnych właściwości w przewodzie pokarmowym, wśród których wymienia się m.in.: ochronę przed refluksowym zapaleniem przełyku, przełykiem Barretta i uszkodzeniem błony śluzowej żołądka wywołanym przez długotrwałe stosowanie NLPZ. Kurkumina łagodzi stan zapalny, ułatwia miejscowe rozszerzenie naczyń krwionośnych i zwiększenie przepływu krwi w narządach przewodu pokarmowego oraz zapobiega powstawaniu wrzodów żołądka i dwunastnicy. W ostatnich badaniach na szczurach odnotowano, że wysoce biodostępna forma kurkuminy może znacznie przyspieszać gojenie się wrzodów żołądka, w porównaniu ze standardową terapią przeciwwydzielniczą lanzoprazolem.

Piśmiennictwo

1. Sun QH, Wang HY, Sun SD, et al.: Beneficial effect of probiotics supplements in reflux esophagitis treated with esomeprazole: A randomized controlled trial. World J Gastroenterol. 2019 May 7;25(17):2110-2121.
2. Cheng J., Ouwehand A.C.: Gastroesophageal Reflux Disease and Probiotics: A Systematic Review. Nutrients. 2020 Jan 2;12(1):132.
3. Adel Mehraban MS, Shirzad M, Ahmadian-Attari MM, et al.: Effect of rose oil on Gastroesophageal Reflux Disease in comparison with omeprazole: A double-blind controlled trial. Complement Ther Clin Pract. 2021 May;43:101361.
4. Karkon Varnosfaderani S, Hashem-Dabaghian F, Amin G, et al.: Efficacy and safety of Amla (Phyllanthus emblica L.) in non-erosive reflux disease: a double-blind, randomized, placebo-controlled clinical trial. J Integr Med. 2018 Mar;16(2):126-131.
5. Majka J, Wierdak M, Brzozowska I, et al.: Melatonin in Prevention of the Sequence from Reflux Esophagitis to Barrett’s Esophagus and Esophageal Adenocarcinoma: Experimental and Clinical Perspectives. Int J Mol Sci. 2018 Jul 13;19(7):2033.
6. Kwiecien S, Magierowski M, Majka J, et al.: Curcumin: A Potent Protectant against Esophageal and Gastric Disorders. Int J Mol Sci. 2019 Mar 24;20(6):1477.

mgr Mateusz Durbas

Dietetyk kliniczny

www.mateuszdurbas.pl

Enzymy trawienne są wytwarzane i uwalniane w przewodzie pokarmowym człowieka w celu prawidłowego przebiegu procesu trawienia oraz wchłaniania podstawowych składników odżywczych, takich jak białka, węglowodany i tłuszcze [1].

Enzymy trzustkowe

Suplementacja enzymami trawiennymi stanowi bardzo ważny element leczenia uzupełniającego w wypadku schorzeń żołądkowo-jelitowych, przebiegających z wyraźnym upośledzeniem trawienia i wchłaniania składników pokarmowych. Obecnie na rynku farmaceutycznym dostępne są różne preparaty enzymatyczne, które stosowane są w codziennej praktyce klinicznej przede wszystkim u pacjentów z zaburzeniami funkcji narządów, odpowiedzialnych za produkcję enzymów trawiennych, w tym zwłaszcza trzustki, która wytwarza enzymy trzustkowe, takie jak amylaza, proteazy (tj. trypsyna, chymotrypsyna, elastaza, karboksypeptydaza), lipaza trzustkowa, fosfolipaza oraz esteraza, a także rąbka szczoteczkowego nabłonka jelita cienkiego, który z kolei wydziela laktazę niezbędną do rozkładu cukru mlecznego (laktozy). Jak zatem można wywnioskować, suplementacja enzymów trzustkowych jest terapią z wyboru w leczeniu zewnątrzwydzielniczej niewydolności trzustki, przewlekłego zapalenia trzustki, raka trzustki, mukowiscydozy oraz cukrzycy typu 3c (częste powikłanie przewlekłego zapalenia trzustki).

Nietolerancja laktozy

Innym powszechnym zastosowaniem suplementacji enzymatycznej w praktyce klinicznej jest leczenie nietolerancji laktozy, która jest istotnie powiązana ze zmniejszoną aktywnością enzymu laktazy i może dotyczyć nawet 37 % dorosłej populacji Polski [1, 2]. Ponadto, istnieją pewne przesłanki sugerujące, że pacjenci często zgłaszający poczucie dyskomfortu po spożyciu posiłku, który może manifestować się pod postacią wzdęcia brzucha, odbijania, biegunki, bólu brzucha, pieczenia w nadbrzuszu, oddawania nadmiernej ilości gazów, uczucia pełności i wczesnej sytości, mogą odnieść pewne korzyści z suplementacji w mniejszych dawkach preparatów złożonych zawierających różne enzymy trawienne, w tym pankreatynę [3]. W jednym z niedawno przeprowadzonych, kontrolowanych badań klinicznych z randomizacją wykazano, że doustne stosowanie preparatu zawierającego kombinację pięciu enzymów (tj. α-amylazy, proteazy, lipazy, celulazy i laktazy) przyczyniło się do znaczącego złagodzenia symptomów żołądkowo-jelitowych (m.in.: przewlekłego bólu nadbrzusza, poposiłkowego, wzdęcia brzucha, zgagi i nudności) u chorych z dyspepsją czynnościową w porównaniu z grupą kontrolną [4]. Warto w tym miejscu dodać, że zgodnie z obecnie obowiązującymi Kryteriami Rzymskimi IV, dyspepsję czynnościową definiuje się jako dominujący ból w nadbrzuszu występujący od przynajmniej 4 tygodni, któremu mogą towarzyszyć inne objawy ze strony górnego odcinka przewodu pokarmowego, takie jak nudności, wymioty, uczucie pełności w nadbrzuszu oraz zgaga. Wyniki innych badań wskazują z kolei na korzystny wpływ suplementacji preparatem zawierającym kombinację beta-glukanu, inozytolu i enzymów trawiennych na samopoczucie psychofizyczne oraz zmniejszenie bólu i wzdęcia brzucha, jak również intensywności gazów jelitowych u pacjentów z nieswoistymi zapaleniami jelit i objawami zespołu jelita drażliwego [5]. 

Czy suplementacja enzymów jest wskazana w chorobie refluksowej?

Jeszcze inną grupą pacjentów, która może uzyskać korzyści prozdrowotne wynikające z suplementacji enzymami trawiennymi (papaina i pepsyna), są dzieci z zaburzeniami ze spektrum autyzmu, u których zaobserwowano znaczną poprawę odpowiedzi emocjonalnej, ogólnego zachowania, tolerancji różnorodnych pokarmów i objawów żołądkowo-jelitowych (m.in.: jakości stolca, bólu brzucha, wymiotów) [6]. Na koniec warto zwrócić uwagę, że brakuje obecnie jakichkolwiek dowodów, które jednoznacznie wskazywałyby na korzyści wynikające z suplementacji enzymatycznej u pacjentów z chorobą refluksową przełyku i/lub refluksem krtaniowo-gardłowym, stąd warto zachować ostrożność i skupić swoje działania na modyfikacji czynników o dobrze udokumentowanym wpływie na rozwój i przebieg choroby (np. redukcja, nadmiernej masy ciała, zmiana diety).

Piśmiennictwo

1. Ianiro G., Pecere S., Giorgio V., et al.: Digestive Enzyme Supplementation in Gastrointestinal Diseases. Curr Drug Metab. 2016;17(2):187-93.
2. Zatwarnicki P.: Nietolerancja laktozy – przyczyny, objawy, diagnostyka. Piel. Zdr. Publ. 2014, 4, 3, 273–276.
3. Graham D.Y., Ketwaroo G.A., Money M.E., et al.: Enzyme therapy for functional bowel disease-like post-prandial distress. J Dig Dis. 2018 Nov;19(11):650-656.
4. Majeed M., Majeed S., Nagabhushanam K., et al.: Evaluation of the Safety and Efficacy of a Multienzyme Complex in Patients with Functional Dyspepsia: A Randomized, Double-Blind, Placebo-Controlled Study. J Med Food. 2018 Nov;21(11):1120-1128.
5. Spagnuolo R., Cosco C., Mancina R.M., et al.: Beta-glucan, inositol and digestive enzymes improve quality of life of patients with inflammatory bowel disease and irritable bowel syndrome. Eur Rev Med Pharmacol Sci. 2017 Jun;21(2 Suppl):102-107.
6. Saad K., Eltayeb A.A., Mohamad I.L., et al.: A Randomized, Placebo-controlled Trial of Digestive Enzymes in Children with Autism Spectrum Disorders. Clin Psychopharmacol Neurosci. 2015 Aug 31;13(2):188-93.

mgr Mateusz Durbas

Dietetyk kliniczny

www.mateuszdurbas.pl

Wyniki badań obserwacyjnych wskazują, że u pacjentów z cukrzycą, w szczególności u osób do 50 roku życia często współwystępuje choroba refluksowa przełyku (GERD) [1]. Jak się bowiem okazuje, diabetycy doświadczają różnorodnych powikłań zdrowotnych, do których regularnie zalicza się dysfunkcję przełyku, uwzględniającą zmniejszenie amplitudy skurczów przełyku, osłabienie jego perystaltyki oraz obniżenie ciśnienia dolnego zwieracza przełyku, jak również nieprawidłowe cofanie się treści żołądkowej do przełyku.

Cele żywieniowego leczenia cukrzycy

Objawy refluksu wpływają nie tylko na pogorszenie jakości życia chorych z cukrzycą, lecz również zwiększają ryzyko rozwoju raka gruczołowego przełyku. Uważa się, że nadmierny stopień otłuszczenia ciała, który dotyczy znaczącej liczby pacjentów z cukrzycą typu 2 może być jednym z powodów dla których występowanie cukrzycy nasila symptomy GERD. W leczeniu chorych na cukrzycę (zarówno typu 1, jak i typu 2) kluczową rolę odgrywa zmiana stylu życia, która obejmuje urozmaiconą i dobrze zbilansowaną dietę, regularną aktywność fizyczną, unikanie palenia tytoniu oraz konsumpcji alkoholu [2]. Głównym celem leczenia żywieniowego pacjentów z cukrzycą jest uzyskanie i długofalowe utrzymanie:

a) właściwego stężenia glukozy we krwi w celu prewencji powikłań cukrzycowych, 

b) prawidłowego profilu lipidowego krwi oraz wartości ciśnienia tętniczego krwi, aby zmniejszyć ryzyko rozwoju chorób sercowo-naczyniowych,

c) optymalnej masy ciała i procentowej zawartości tkanki tłuszczowej.

Warto zauważyć, że nie istnieje uniwersalna dieta dla wszystkich chorych na cukrzycę, stąd w leczeniu schorzenia mogą być wykorzystywane różnorodne terapie żywieniowe, m.in. dieta śródziemnomorska, dieta DASH czy diety roślinne. Optymalne dla danego pacjenta proporcje białek, tłuszczów i węglowodanów w diecie powinny być ustalane indywidualnie w zależności od preferencji chorego, jego wieku, poziomu aktywności fizycznej, jak również schorzeń współwystępujących oraz obecności ewentualnych powikłań cukrzycowych.

Zalecenia dietetyczne dla diabetyków

Zdecydowana większość diabetyków powinna zatem przestrzegać ogólnie przyjętych zasad zdrowego odżywiania i opierać swoją dietę w głównej mierze na pełnowartościowych produktach żywnościowych o niskim stopniu przetworzenia (np. dobrze tolerowane świeże warzywa, owoce, gruboziarniste produkty zbożowe, chude mięso, jaja, chude i tłuste gatunki ryb morskich, nasiona roślin strączkowych, dobrej jakości nabiał o umiarkowanej zawartości tłuszczu, orzechy, pestki, nasiona oraz oleje roślinne tłoczone na zimno), które cechują się wysoką gęstością odżywczą. Ważne jest natomiast, aby pacjenci z cukrzycą szczególnie unikali częstej konsumpcji kalorycznej żywności wysoko przetworzonej, która najczęściej obfituje w węglowodany łatwo przyswajalne, w tym cukry dodane (w procesie produkcji) i wolne cukry, które niekorzystnie wpływają na glikemię poposiłkową oraz masę ciała. Ponadto, osobom chorym na cukrzycę rekomenduje się regularne spożywanie posiłków, zwłaszcza śniadań w celu unormowania stężenia glukozy we krwi. W prawidłowym doborze pokarmu w codziennej diecie, pomocnym narzędziem z całą pewnością będzie tabela wartości ładunku glikemicznego produktów żywnościowych, który bierze pod uwagę zawartość węglowodanów w zwyczajowej porcji danego pokarmu, dzięki czemu stanowi on udoskonaloną formę popularnie wykorzystywanego wskaźnika indeksu glikemicznego [3].

Podział pokarmów według wartości ładunku glikemicznego

Na jakie inne produkty zwrócić uwagę?

Uważa się, że główne źródło węglowodanów w diecie u pacjentów z cukrzycą powinny stanowić gruboziarniste produkty zbożowe, których zarówno indeks (> 55), jak i ładunek glikemiczny (≤ 10) są niskie [2]. Z drugiej strony warto podkreślić, że diabetycy, u których współwystępuje choroba refluksowa przełyku powinni szczególnie uważać w swojej diecie na wysokie spożycie produktów żywnościowych, które podrażniają ścianę przełyku i  mogą nasilać produkcję soku żołądkowego, mianowicie pokarmów kwaśnych, ostrych, owoców cytrusowych i soków z cytrusów, musztardy, pomidorów i ich przetworów, a także mięty, kawy tradycyjnej oraz mocnej herbaty [4]. U takich osób rekomenduje się również ograniczenie konsumpcji potraw tłustych, bogatokalorycznych, obfitujących w cukry proste, jak również unikanie spożycia alkoholu oraz kakao i produktów kakaowych, które obniżają napięcie dolnego zwieracza przełyku co sprawia, że powstają warunki sprzyjające cofaniu się treści żołądkowej do przełyku. Pacjenci z cukrzycą i refluksem żołądkowo-przełykowym powinni także wyeliminować ze swojego codziennego menu spożycie napojów gazowanych i energetyzujących oraz unikać jedzenia późno w nocy obfitych posiłków o wysokiej wartości energetycznej, bowiem dowiedziono, iż taki rytuał wieczorny jest powiązany z nasileniem uciążliwych objawów refluksu [4, 5]. Koniecznie trzeba również zweryfikować indywidualną tolerancję układu trawiennego na żywność bogatą w błonnik pokarmowy (warzywa, owoce, pełnoziarniste produkty zbożowe, orzechy, pestki, nasiona), która jest szczególnie pożądana w diecie chorych na cukrzycę, choćby ze względu na niską wartość ładunku glikemicznego.

Piśmiennictwo

1. Sun X.M., Tan J.C., Zhu Y., et al.: Association between diabetes mellitus and gastroesophageal reflux disease: A meta-analysis. World J Gastroenterol. 2015 Mar 14;21(10):3085-92.
2. Zalecenia kliniczne dotyczące postępowania u chorych na cukrzycę 2020. Stanowisko Polskiego Towarzystwa Diabetologicznego. Diabetologia Praktyczna, 2020, 6, 1.
3. Atkinson F.S., Foster-Powell K., Brand-Miller J.C.: International tables of glycemic index and glycemic load values: 2008. Diabetes Care. 2008 Dec;31(12):2281-3.
4. Newberry C., Lynch K.: The Role of Diet in the Development and Management of Gastroesophageal Reflux Disease: Why We Feel the Burn. J Thorac Dis. 2019 Aug;11(Suppl 12):S1594-S1601.
5. Takeshita E., Furukawa S., Sakai T., et al.: Eating Behaviours and Prevalence of Gastroesophageal Reflux Disease in Japanese Adult Patients With Type 2 Diabetes Mellitus: The Dogo Study. Can J Diabetes. 2018 Jun;42(3):308-312.

mgr Mateusz Durbas

Dietetyk kliniczny

www.mateuszdurbas.pl

Przewlekłe limfocytarne zapalenie tarczycy, nazywane popularnie chorobą Hashimoto jest najczęściej występującym zaburzeniem autoimmunologicznym i zarazem najczęstszą przyczyną niedoczynności tarczycy w krajach o wystarczającej podaży jodu [1]. Nieprawidłowe funkcjonowanie gruczołu tarczowego rozpoznaje się aż u 22 % populacji, przy czym obserwuje się, że kobiety chorują dziewięć razy częściej niż mężczyźni.

Jod, selen, żelazo, cynk…

Większość pacjentów ze schorzeniami tarczycy, w szczególności z niedoczynnością tarczycy i chorobą Hashimoto doświadcza trudności w długotrwałym utrzymaniu należytej masy ciała oraz ma istotnie wyższy wskaźnik masy ciała BMI i obwód talii w porównaniu z osobami zdrowymi [1, 2]. Jak dobrze wiadomo, nadmierny stopień otłuszczenia ciała, zwłaszcza otyłość brzuszna jest ważnym czynnikiem ryzyka rozwoju choroby refluksowej przełyku (GERD), dlatego nierzadko otyli pacjenci z chorobą Hashimoto mogą regularnie doświadczać uciążliwych objawów ze strony górnego odcinka przewodu pokarmowego [3]. Choć podstawową formą terapii choroby Hashimoto jest dożywotnie leczenie substytucyjne lewotyroksyną, to jednak modyfikacja stylu życia, obejmująca między innymi zmianę sposobu odżywiania może znacząco wspomagać proces zdrowienia, bowiem niektóre składniki pokarmowe odgrywają kluczową rolę w produkcji hormonów tarczycy [1]. Ogólnie rzecz biorąc, pacjenci z chorobą Hashimoto powinni stosować się do zasad racjonalnego żywienia ze zwróceniem szczególnej uwagi na odpowiednią podaż w diecie składników odżywczych, które mają istotne znaczenie dla optymalnej pracy tarczycy. Zalicza się do nich jod, selen, żelazo, cynk, witaminę D, przeciwutleniacze oraz długołańcuchowe wielonienasycone kwasy tłuszczowe omega-3 (EPA i DHA) [1, 4].

Niektóre warzywa i owoce trzeba ograniczyć

Ponadto w diecie osób chorych na Hashimoto należy ograniczyć konsumpcję substancji goitrogennych naturalnie występujących w takich produktach żywnościowych pochodzenia roślinnego, jak kapusta, brukselka, rzepa, brokuł, kalafior, kalarepa, jarmuż, brukiew, rzodkiew, szpinak, gorczyca, soja, proso, batat, orzech ziemny, gruszka, brzoskwinia oraz truskawka. Należy jednak podkreślić, że proces obróbki termicznej wspomnianych pokarmów przyczynia się do inaktywacji około 1/3 związków goitrogennych, stąd zaleca się ich spożycie w umiarkowanych ilościach przy jednoczesnej dbałości o właściwą podaż jodu oraz selenu z dietą. Dodatkowo, ze względu na częste współwystępowanie celiakii oraz nietolerancji laktozy z chorobą Hashimoto, warto przeprowadzić odpowiednią diagnostykę, aby zweryfikować ewentualną konieczność eliminacji glutenu i/lub laktozy z diety [1, 4]. Nie ulega natomiast żadnej wątpliwości, że zarówno u pacjentów z chorobą Hashimoto, jak i GERD w tygodniowym menu trzeba eliminować żywność wysoce przetworzoną, bogatą w rafinowane cukry, nasycone kwasy tłuszczowe oraz izomery trans kwasów tłuszczowych. 

Kwaśne, ostre i słodkie, tak czy nie?

Chorzy na Hashimoto, u których współwystępuje refluks żołądkowo-przełykowy powinni dodatkowo zmniejszyć w diecie spożycie produktów żywnościowych, które drażnią ścianę przełyku i  mogą pobudzać wydzielanie soku żołądkowego, tj. pokarmów kwaśnych, ostrych, cytrusów i soków z owoców cytrusowych, musztardy, pomidorów i ich przetworów, a także mięty, kawy tradycyjnej oraz mocnej herbaty [5]. Sugeruje się również unikać konsumpcji potraw tłustych, bogatych w cukry proste, jak również alkoholu oraz kakao i produktów kakaowych, które zmniejszają napięcie dolnego zwieracza przełyku. Kolejnym aspektem na który należy zwrócić uwagę jest zaprzestanie spożycia napojów gazowanych i energetyzujących oraz jedzenia wysokokalorycznych, obfitych posiłków, w szczególności późno w nocy. Warto także zweryfikować indywidualną tolerancję przewodu pokarmowego na produkty naturalnie obfitujące w błonnik pokarmowy, takie jak pełnoziarniste produkty zbożowe, owoce, warzywa oraz orzechy, aby korzystać na bieżąco z tych, które są dobrze tolerowane przez organizm..

Piśmiennictwo

1. Wojtas N., Wadolowska L., Bandurska-Stankiewicz E.: Evaluation of Qualitative Dietary Protocol (Diet4Hashi) Application in Dietary Counseling in Hashimoto Thyroiditis: Study Protocol of a Randomized Controlled Trial. Int J Environ Res Public Health. 2019 Dec 2;16(23):4841.
2. Song R., Wang B., Yao Q., et al.: The Impact of Obesity on Thyroid Autoimmunity and Dysfunction: A Systematic Review and Meta-Analysis. Front Immunol. 2019 Oct 1;10:2349.
3. Mohammadi M., Jolfaie N.R., Alipour R., et al.: Is Metabolic Syndrome Considered to Be a Risk Factor for Gastroesophageal Reflux Disease (Non-Erosive or Erosive Esophagitis)?: A Systematic Review of the Evidence. Iran Red Crescent Med J. 2016 Nov; 18(11): e30363.
4. Liontiris M.I., Mazokopakis E.E.: A concise review of Hashimoto thyroiditis (HT) and the importance of iodine, selenium, vitamin D and gluten on the autoimmunity and dietary management of HT patients. Points that need more investigation. Hell J. Nucl. Med. 2017; 20(1): 51–56.
5. Newberry C., Lynch K.: The Role of Diet in the Development and Management of Gastroesophageal Reflux Disease: Why We Feel the Burn. J Thorac Dis. 2019 Aug;11(Suppl 12):S1594-S1601.

mgr Mateusz Durbas

Dietetyk kliniczny

www.mateuszdurbas.pl

Doniesienia naukowe z ostatnich kilku lat wskazują, że choroba refluksowa przełyku (GERD) jest istotnie powiązana z występowaniem nadciśnienia tętniczego [1, 2]. Zaobserwowano, że pacjenci z GERD mają znacząco podwyższone nocne ciśnienie tętnicze krwi w porównaniu do zdrowych osób bez objawów refluksu.

Czynniki ryzyka

Warto również zauważyć, że otyłość brzuszna i nieleczone nadciśnienie tętnicze są znanymi czynnikami ryzyka rozwoju refluksu żołądkowo-przełykowego oraz krtaniowo-gardłowego (LPR). Ponadto, zarówno choroba refluksowa przełyku, jak i nadciśnienie tętnicze cechują się występowaniem identycznych faktorów ryzyka, które obejmują m.in.: starszy wiek, otyłość, płeć męską, długoletnie palenie tytoniu, regularne spożycie alkoholu, poziom wykształcenia oraz przewlekły stres. Jak się bowiem okazuje, w profilaktyce i wspomaganiu leczenia obydwu omawianych schorzeń ważną rolę odgrywa modyfikacja stylu życia, której istotnym elementem jest także zmiana nawyków żywieniowych [3, 4].

Dieta DASH

Jednym z najlepiej przebadanych modeli żywieniowych pod kątem skuteczności obniżania ciśnienia tętniczego krwi jest dieta DASH, która została oficjalnie uznana za najbardziej efektywną interwencję dietetyczną zarówno w profilaktyce, jak i terapii nadciśnienia tętniczego [4, 5]. Na domiar tego, wyniki licznych badań wykazały, że może ona również korzystnie wpływać na wrażliwość insulinową, profil lipidowy krwi oraz markery stanu zapalnego i stresu oksydacyjnego. Dieta DASH jest szczególnie bogata w warzywa, owoce, pełnoziarniste produkty zbożowe, mleko i przetwory mleczne o obniżonej zawartości tłuszczu, a także ryby i owoce morza, chude mięso drobiowe oraz oleje roślinne, orzechy, pestki i nasiona. Z kolei, znaczącemu ograniczeniu w diecie DASH podlegają produkty zbożowe rafinowane (z ziarna oczyszczonego), słodycze, słodkie napoje, słone przekąski oraz żywność bogata w nasycone kwasy tłuszczowe i/lub cukry dodane. Dieta DASH charakteryzuje się tym samym niską zawartością soli, cukrów prostych, jak również cholesterolu, nasyconych kwasów tłuszczowych oraz izomerów trans kwasów tłuszczowych (tzw. tłuszcze trans).

Są pewne ograniczenia diety

Pozytywny wpływ diety DASH na ogólną kondycję zdrowotną człowieka może wynikać z wysokiej zawartości związków polifenolowych i błonnika pokarmowego pochodzących z warzyw, owoców, orzechów, nasion, pestek i produktów zbożowych gruboziarnistych, jak również ze względu na pokaźne ilości witamin oraz składników mineralnych, takich jak choćby potas, magnez, wapń, cynk czy żelazo. W sytuacji współwystępowania nadciśnienia tętniczego i choroby refluksowej przełyku należy jednak zwrócić uwagę na fakt, iż w diecie DASH mogą znajdować się zalecane pokarmy, których regularna konsumpcja może przyczyniać się do nasilenia wydzielania soku żołądkowego i podrażnienia ściany przełyku. W związku z tym, rekomenduje się w diecie takich pacjentów mimo wszystko ograniczenie pokarmów ostrych, kwaśnych, cytrusów i soków z owoców cytrusowych, musztardy, pomidorów i ich przetworów, sosu winegret, a także mięty, mocnej herbaty oraz kawy tradycyjnej [3]. Na liście potraw i produktów żywnościowych niezalecanych w takiej sytuacji znajdują się także wysokokaloryczne posiłki bogate w tłuszcz i/lub cukry proste (tłuste sosy, wyroby czekoladowe, frytki, tłuste mięso, sery oraz przetwory rybne, które długo zalegają w żołądku), kakao i jego przetwory, jak również napoje alkoholowe oraz gazowane. Pomimo, iż dieta DASH w swoich założeniach bazuje na żywności naturalnie bogatej w błonnik pokarmowy (tj. warzywa, owoce, pełnoziarniste zboża, orzechy, nasiona, pestki), to jednak pacjenci z GERD lub LPR i nadciśnieniem tętniczym koniecznie powinni zweryfikować indywidualną tolerancję przewodu pokarmowego na powyżej wymienione produkty żywnościowe w celu wybrania tych poprawnie tolerowanych, które będą regularnie włączane do cotygodniowego menu.

Piśmiennictwo

1. Li Z., Ji F., Han X., et al.: The Role of Gastroesophageal Reflux in Provoking High Blood Pressure Episodes in Patients With Hypertension. J Clin Gastroenterol. 2018 Sep; 52(8): 685–690.
2. Suyu H., Liu Y., Jianyu X., et al.: Prevalence and Predictors of Silent Gastroesophageal Reflux Disease in Patients with Hypertension. Gastroenterol Res Pract. 2018; 2018: 7242917.
3. Newberry C., Lynch K.: The Role of Diet in the Development and Management of Gastroesophageal Reflux Disease: Why We Feel the Burn. J Thorac Dis. 2019 Aug;11(Suppl 12):S1594-S1601.
4. Filippou C.D., Tsioufis C.P., Thomopoulos C.G., et al.: Dietary Approaches to Stop Hypertension (DASH) Diet and Blood Pressure Reduction in Adults with and without Hypertension: A Systematic Review and Meta-Analysis of Randomized Controlled Trials. Adv Nutr. 2020 Apr 24;nmaa041.
5. Saneei P., Salehi-Abargouei A., Esmaillzadeh A., et al.: Influence of Dietary Approaches to Stop Hypertension (DASH) diet on blood pressure: a systematic review and meta-analysis on randomized controlled trials. Nutr Metab Cardiovasc Dis. 2014 Dec;24(12):1253-61.

mgr Mateusz Durbas

Dietetyk kliniczny

www.mateuszdurbas.pl

Nie ulega żadnej wątpliwości, że sposób odżywiania pacjentów z chorobą refluksową przełyku powinien być zindywidualizowany w zależności od stopnia ciężkości objawów klinicznych [1].

Jakie i ile węglowodanów ?

Najświeższe doniesienia naukowe w tej materii wskazują, że manipulowanie zarówno objętością posiłków, jak i czasem ich spożycia, a także określoną kompozycją makroskładników odżywczych wydaje się być bardziej skuteczną strategią żywieniową w celu redukcji uciążliwych symptomów ze strony przewodu pokarmowego, aniżeli długoterminowe przestrzeganie diet eliminacyjnych. Szczególnie interesujący dla licznej grupy chorych z GERD jest aspekt dotyczący efektywności manewrowania ogólną ilością, jak również określonym rodzajem węglowodanów w diecie. Jak się bowiem okazuje, skrobia oraz dwucukry, takie jak choćby sacharoza, laktoza czy maltoza są tylko częściowo wchłaniane w jelicie cienkim, a następnie ulegają fermentacji bakteryjnej w jelicie grubym. Wykazano, że omawiany proces fermentacji węglowodanów w przewodzie pokarmowym nasila liczne reakcje neurohormonalne oraz powoduje relaksację dolnego zwieracza przełyku, co może zwiększać ryzyko wystąpienia zgagi [2]. Mając na uwadze niniejszy fakt, naukowcy z różnych stron świata zdecydowali się w ostatnich latach zbadać korelację pomiędzy objawami GERD, epizodami refluksu a spożyciem węglowodanów.

Efekt ograniczenia skrobii i cukrów prostych

W jednym z badań, w którym wzięło udział 12 pacjentów z GERD zauważono, że spożycie płynnego posiłku bogatowęglowodanowego (178,8 g) może częściej powodować cofanie się kwaśnej treści z żołądka do dolnej części przełyku i co za tym idzie wzmagać objawy refluksu w porównaniu z konsumpcją posiłku o mniejszej zawartości sacharydów (84,8 g) [3]. W innym prospektywnym badaniu z udziałem 20 otyłych osób z GERD zaobserwowano, iż dieta o bardzo niskiej podaży węglowodanów (do 20 g na dobę) skracała czas ekspozycji przełyku na treść kwaśną oraz przyczyniała się do poprawy objawów choroby [4]. Wyniki te zostały powtórzone w większym badaniu z udziałem 144 otyłych kobiet z GERD, u których symptomy choroby oraz częstotliwość przyjmowania leków uległy znaczącej redukcji na skutek istotnego ograniczenia spożycia w diecie skrobi i cukrów prostych [5]. W jeszcze innym prospektywnym badaniu, w którym wzięło udział 130 pacjentów z zapaleniem błony śluzowej żołądka i chorobą refluksową przełyku wykazano, iż przestrzeganie diety niskowęglowodanowej przez okres dwóch tygodni przyczyniło się do wyraźnego zmniejszenia niepokojących objawów, w tym odnotowano niemal całkowite ustąpienie niektórych z nich [6].

Mniej węglowodanów – mniej kilogramów

Warto jednak podkreślić, iż w niniejszym studium pacjenci zredukowali również swoją masę ciała, co niewątpliwie mogło mieć istotny wpływ na uzyskane rezultaty, bowiem nadmierny stopień otłuszczenia ciała jest dobrze znanym czynnikiem ryzyka rozwoju objawowego GERD. Co ciekawe, choć w świetle aktualnych doniesień naukowych spożycie cukrów prostych i skrobi wiąże się z nasileniem objawów refluksu, to odwrotna sytuacja ma miejsce w przypadku konsumpcji błonnika pokarmowego, który z kolei może ograniczać uczucie zgagi i zmniejszać częstość występowania kwaśnych epizodów refluksu [7, 8]. Konkludując, zarówno ogólna ilość, jak i rodzaj spożywanych węglowodanów wydaje się odgrywać ważną rolę w diecie pacjentów z chorobą refluksową przełyku.

Piśmiennictwo

1. Newberry C., Lynch K.: The Role of Diet in the Development and Management of Gastroesophageal Reflux Disease: Why We Feel the Burn. J Thorac Dis. 2019 Aug;11(Suppl 12):S1594-S1601.
2. Piche T., des Varannes S.B., Sacher-Huvelin S., et al.: Colonic fermentation influences lower esophageal sphincter function in gastroesophageal reflux disease. Gastroenterology. 2003 Apr;124(4):894-902.
3. Wu K.L., Kuo C.M., Yao C.C., et al.: The Effect of Dietary Carbohydrate on Gastroesophageal Reflux Disease. J Formos Med Assoc. 2018 Nov;117(11):973-978.
4. Austin G.L., Thiny M.T., Westman E.C., et al.: A Very Low-Carbohydrate Diet Improves Gastroesophageal Reflux and Its Symptoms. Dig Dis Sci. 2006 Aug;51(8):1307-12.
5. Pointer S.D., Rickstrew J., Slaughter J.C., et al.: Dietary carbohydrate intake, insulin resistance and gastro-oesophageal reflux disease: a pilot study in European- and African-American obese women. Aliment Pharmacol Ther. 2016 Nov; 44(9):976-988.

mgr Mateusz Durbas

Dietetyk kliniczny

www.mateuszdurbas.pl

W świetle aktualnych dowodów naukowych uważa się, że niektóre składniki odżywcze i pokarmy zwiększają częstość występowania objawów refluksu żołądkowo-przełykowego, dlatego lekarze często zalecają pacjentom zmianę stylu życia, w tym również modyfikację diety [1, 2].

Dieta śródziemnomorska

Wyniki badań naukowych wskazują, że dieta śródziemnomorska może skutecznie wspomagać leczenie GERD, ponieważ wyraźnie zmniejsza ekspozycję na typowe wyzwalacze choroby, takie jak nadmiar cukrów prostych, tłuszczu, żywności wysoko przetworzonej oraz jednocześnie obfituje w błonnik pokarmowy pochodzący z warzyw, owoców i pełnoziarnistych produktów zbożowych, który jest powiązany z redukcją zgagi i częstości występowania kwaśnych epizodów refluksu [2 – 4]. Nie ulega wątpliwości, że zindywidualizowana dieta śródziemnomorska może być bezpiecznie przestrzegana przez zdecydowaną większość pacjentów z GERD w długiej perspektywie czasowej, gdyż jest to sposób odżywiania pozwalający kształtować właściwe nawyki żywieniowe, poprawić stan odżywienia organizmu oraz zarazem unikać drastycznych restrykcji żywieniowych. Warto również podkreślić, iż dieta śródziemnomorska z dużym naciskiem na niskoprzetworzone produkty roślinne może łagodzić objawy refluksu krtaniowo-gardłowego (LPR), co najmniej tak samo efektywnie jak stosowanie inhibitorów pompy protonowej [5].

Dieta niskowęglowodanowa

Obiecujące doniesienia naukowe dotyczą także zastosowania diety niskowęglowodanowej (w tym ketogenicznej), niemniej jednak jest to sposób odżywiania, który eliminuje wiele wartościowych i jednocześnie atrakcyjnych smakowo produktów żywnościowych (np. warzywa skrobiowe, owoce, produkty zbożowe, mleko i jego przetwory), co sprawia, że jej długotrwałe przestrzeganie jest bardzo uciążliwe dla pacjentów i tym samym niewiele chorych z GERD decyduje się na wdrożenie jej wytycznych [2]. Należy mieć na uwadze, iż taki sposób odżywiania może niekorzystnie wpływać na profil lipidowy krwi (zwłaszcza gdy obfituje w nasycone kwasy tłuszczowe), samopoczucie psychofizyczne oraz nierzadko może przyczyniać się do rozwoju zaparć, a także niedoboru witamin i mikroelementów [6]. Co więcej, nawet u połowy osób po rozpoczęciu diety ketogenicznej mogą wystąpić objawy żołądkowo-jelitowe, w tym epizody kwaśnego refluksu. Na domiar tego, dieta o bardzo niskiej zawartości węglowodanów jest przeciwwskazana u pacjentów z zapaleniem trzustki, niewydolnością wątroby czy choćby zaburzeniami metabolizmu lipidów.

Dieta o niskiej kwasowości

Jeszcze inną popularną strategią żywieniową, zwłaszcza w refluksie krtaniowo-gardłowym jest dieta o niskiej kwasowości, której propagatorem jest dr Jamie Koufman. Wspomniany sposób odżywiania zakłada eliminację pokarmów i napojów o wartości pH poniżej 5,0 oraz dobrze poznanych produktów żywnościowych nasilających objawy refluksu (np. tłuste gatunki mięsa, smażona żywność, czekolada, kawa, alkohol) i bazowanie w głównej mierze na produktach roślinnych o potencjale alkalizującym [7]. Pomimo zachęcających danych dotyczących jej skuteczności w LPR, dieta o niskiej kwasowości jest dość restrykcyjna i co za tym idzie jedynie niewielka grupa pacjentów jest w stanie długofalowo stosować się do jej zaleceń [8]. Ponadto stwarza ona wysokie ryzyko niedoborów ilościowych i jakościowych w diecie oraz wymaga przeprowadzenia dalszych, dobrze zaprojektowanych badań klinicznych, aby potwierdzić jej efektywność i optymalny czas trwania eliminacji wybranych produktów żywnościowych. 

Piśmiennictwo

1. Surdea-Blaga T., Negrutiu D.E., Palage M., et al.: Food and Gastroesophageal Reflux Disease. Curr Med Chem. 2019;26(19):3497-3511.
2. Newberry C., Lynch K.: The Role of Diet in the Development and Management of Gastroesophageal Reflux Disease: Why We Feel the Burn. J Thorac Dis. 2019 Aug;11(Suppl 12):S1594-S1601.
3. Mone I., Kraja B., Bregu A., et al.: Adherence to a predominantly Mediterranean diet decreases the risk of gastroesophageal reflux disease: a cross-sectional study in a South Eastern European population. Dis Esophagus. 2016 Oct; 29(7):794-800.
4. Keshteli A.H., Shaabani P., Tabibian S., et al.: The relationship between fruit and vegetable intake with gastroesophageal reflux disease in Iranian adults. J Res Med Sci. 2017; 22: 125.
5. Zalvan C.H., Hu S., Greenberg B., et al.: A Comparison of Alkaline Water and Mediterranean Diet vs Proton Pump Inhibition for Treatment of Laryngopharyngeal Reflux. JAMA Otolaryngol Head Neck Surg. 2017 Oct 1; 143(10):1023-1029.
6. Fuentes R.W., Broszko C.M., Pietralcyzk E.S., et al.: Efficacy of a Low-Carbohydrate or Ketogenic Diet in Preventing Patient Morbidity and Mortality. Can Fam Physician. 2020 Apr;66(4):262-263.
7. Koufman J.A.: Low-acid Diet for Recalcitrant Laryngopharyngeal Reflux: Therapeutic Benefits and Their Implications. Ann Otol Rhinol Laryngol. 2011 May;120(5):281-7.
8. Yang J., Dehom S., Sanders S., et al.: Treating laryngopharyngeal reflux: Evaluation of an anti-reflux program with comparison to medications. Am J Otolaryngol. 2018;39:50–55.

mgr Mateusz Durbas

Dietetyk kliniczny

www.mateuszdurbas.pl

Podkreślenie w ostatnich latach znaczenia mikrobioty jelitowej (wszystkie drobnoustroje zasiedlające przewód pokarmowy człowieka) w długotrwałym zachowaniu zdrowia oraz w patogenezie licznych chorób, sprawia, że jej modyfikacje cieszą się obecnie dużym zainteresowaniem [1]. Na skład mikrobiomu jelit znaczący wpływ wywierają: probiotyki, prebiotyki, synbiotyki (probiotyki i prebiotyki stosowane razem), antybiotyki oraz przeszczepienie mikrobioty przewodu pokarmowego. Probiotyki definiuje się jako żywe drobnoustroje, które kiedy podawane są w odpowiednich ilościach wywierają korzystny efekt zdrowotny w organizmie gospodarza. Do mikroorganizmów o działaniu probiotycznym należą w szczególności bakterie odpowiedzialne za produkcję kwasu mlekowego z rodzajów Lactobacillus (np. Lactobacillus acidophilus, Lactoabacillus casei, Lactobacillus reuteri, Lactobacillus rhamnosus) oraz Bifidobacterium (np. Bifidobacterium animalis, Bifidobacterium infantis, Bifidobacterium longum, Bifidobacterium breve).

Warto zauważyć, że na rynku dostępne są preparaty probiotyczne jednoskładnikowe oraz wieloskładnikowe w różnych formach, takich jak choćby proszek, kapsułki, tabletki, krople, napoje, produkty żywnościowe oraz odżywki dla niemowląt [1, 2]. Powszechnie uważa się jednak, że jakość probiotyków, które zarejestrowane są jako lek lub preparat farmaceutyczny jest wyraźnie lepsza, aniżeli jakość produktów probiotycznych w postaci suplementu diety. Dobrze wiadomo, iż suplementacja dobrej jakości probiotykami wiąże się z licznymi korzyściami w leczeniu różnych zaburzeń funkcjonowania dolnego odcinka przewodu pokarmowego [3]. Istnieją bowiem wysoce wspierające dowody na poprawę ogólnych objawów ze strony układu trawiennego i bólu brzucha u pacjentów z zespołem jelita nadwrażliwego (IBS), a także obniżenie ryzyka biegunki związanej z przewlekłym stosowaniem antybiotyków oraz złagodzenie działań niepożądanych, które są związane z terapią eradykacyjną (leczeniem przeciwbakteryjnym) Helicobacter pylori.

Nie ulega wątpliwości, że probiotyki są natomiast mało znane ze swoich korzyści dla zdrowia górnego odcinka przewodu pokarmowego [2]. Jak bowiem wykazały rezultaty badań, przyjmowanie probiotyków może być również zasadne w przypadku pacjentów z chorobą refluksową przełyku (GERD). Zaobserwowano, że odpowiednio dobrana kompozycja szczepów bakterii probiotycznych z rodzaju Lactobacillus i Bifidobacterium może prowadzić do złagodzenia symptomów szczególnie charakterystycznych dla GERD, mianowicie uczucia palenia i pieczenia w klatce piersiowej, niekiedy dochodzącego aż do przełyku, powszechnie nazywanego zgagą oraz cofania się treści żołądkowej do przełyku.

Jednym z istotnych mechanizmów działania probiotyków odpowiedzialnych za poprawę objawów u pacjentów z refluksem żołądkowo-przełykowym jest ich pozytywny wpływ na proces opróżniania żołądka (przyspieszony jest czas pasażu pokarmu przez żołądek) poprzez interakcję z receptorami błony śluzowej żołądka, co pozwoli uniknąć obniżenia napięcia dolnego zwieracza przełyku, czyli jednego z patofizjologicznych mechanizmów GERD.

Aktualnie dostępne dowody naukowe wskazują także, że stosowanie probiotyków przyczynia się do zmniejszenia innych powszechnych dolegliwości ze strony górnego odcinka przewodu pokarmowego takich, jak niestrawność (uczucie pełności i wzdęcia brzucha), nudności, bóle brzucha lokalizujące się w nadbrzuszu, odbijanie oraz bulgotanie w żołądku. Obiecujące doniesienia w tym zakresie dotyczą zwłaszcza szczepów bakterii probiotycznych z gatunków Lactobacillus gasseri LG21 oraz  Bifidobcterium bifidum YIT 10347 [2, 4, 5]. Mając zatem na uwadze fakt, iż wyniki dotychczas przeprowadzonych badań w kontekście zastosowania probiotyków w GERD są zachęcające, warto cierpliwie oczekiwać kolejnych doniesień naukowych o wysokim stopniu wiarygodności, które pozwolą lepiej zweryfikować rzeczywistą efektywność kuracji probiotycznej w schorzeniach górnego odcinka przewodu pokarmowego. 

Piśmiennictwo

1. Szajewska H.: Probiotyki aktualny stan wiedzy i zalecenia dla praktyki klinicznej. Med. Prakt., 2017; 7-8: 19-37.
2. Cheng J., Ouwehand A.C.: Gastroesophageal Reflux Disease and Probiotics: A Systematic Review. Nutrients. 2020 Jan 2;12(1):132.
3. Hungin A.P.S., Mitchell C.R., Whorwell P., et al.: Systematic review: probiotics in the management of lower gastrointestinal symptoms – an updated evidence-based international consensus. Aliment Pharmacol Ther. 2018 Apr; 47(8):1054-1070.
4. Koga Y., Ohtsu T., Kimura K., et al.: Probiotic L. gasseri strain (LG21) for the upper gastrointestinal tract acting through improvement of indigenous microbiota. BMJ Open Gastroenterol. 2019; 6(1): e000314.
5. Gomi A., Yamaji K., Watanabe O., et al.: Bifidobacterium bifidum YIT 10347 fermented milk exerts beneficial effects on gastrointestinal discomfort and symptoms in healthy adults: A double-blind, randomized, placebo-controlled study. J Dairy Sci. 2018 Jun;101(6):4830-4841.

Wstęp

Choroba refluksowa przełyku (z ang. gastroesophageal reflux disease, GERD) jest przewlekłym schorzeniem o złożonej etiologii, w której zarówno czynniki środowiskowe, jak i genetyczne ogrywają kluczową rolę [1]. Jak się bowiem okazuje, w Polsce GERD jest diagnozowany nawet u 36 % pacjentów, którzy zgłaszają się do lekarza pierwszego kontaktu z niepokojącymi i nawracającymi dolegliwościami brzusznymi [2]. Nie ulega żadnej wątpliwości, że od wielu lat zwraca się również szczególną uwagę na ważną funkcję stylu życia i diety w patogenezie oraz kontrolowaniu symptomów choroby refluksowej przełyku [3]. Zaobserwowano, że będące nieodłącznym elementem leczenia farmakologicznego, indywidualne podejście do każdego pacjenta z objawami GERD i zastosowanie niefarmakologicznych metod leczenia może przyczyniać się do znaczącego zmniejszenia uciążliwych dolegliwości ze strony przewodu pokarmowego i co za tym idzie wyraźnej poprawy samopoczucia psychofizycznego oraz jakości życia chorego. 

Owoce cytrusowe w chorobie refluksowej przełyku

Kwaśne potrawy, cytrusy i soki z nich przygotowywane (np. pomarańczowy, grejpfrutowy, cytrynowy, limonkowy) są zaliczane do grupy produktów żywnościowych, które powodują istotne nasilenie objawów GERD i tym samym są przeciwwskazane w diecie osób zmagających się z chorobą refluksową przełyku [1]. Fachowe piśmiennictwo wskazuje bowiem, że owoce cytrusowe i ich przetwory (głównie soki, nektary, dżemy, konfitury) ze względu na niskie pH stymulują mechanoreceptory zlokalizowane w przełyku, które mogą następnie przyczyniać się do rozwoju nieprzyjemnych objawów, zwłaszcza jeżeli występuje stan zapalny błony śluzowej przełyku. Ponadto cytrusy i soki z tych owoców wzmagają wydzielanie kwasu solnego, co sprawia, że objętość treści żołądkowej w sprzyjających warunkach cofa się do przełyku, podrażnia błonę śluzową i wywołuje zgagę, czyli uczucie palenia i pieczenia w klatce piersiowej, niekiedy dochodzące aż do przełyku [3, 4]. Wspomniane symptomy obserwowane są często u pacjentów z GERD w wyniku regularnej konsumpcji kwaśnej żywności i napojów (w tym soków cytrusowych), które powodują bezpośrednie podrażnienie błony śluzowej przełyku [3, 5]. Na domiar tego, istnieją doniesienia naukowe, które wskazują, że pacjenci z często występującymi objawami choroby refluksowej przełyku rzadziej decydują się na regularne włączanie do diety owoców cytrusowych, gdyż w rzeczywistości mogą one istotnie wzmagać u nich uciążliwe dolegliwości ze strony przewodu pokarmowego, co powoduje wyraźny dyskomfort i pogorszenie jakości życia [6].

Wnioski

Rezultaty kilku dotychczas przeprowadzonych badań naukowych wykazały, że spożywanie owoców cytrusowych i ich soków zwiększa nasilenie objawów refluksu u pacjentów z GERD [7]. Chociaż poziom dowodów naukowych w omawianej materii jest niski, to jednak ogólnie przyjęte zalecenia sugerują ograniczenie spożycia kwaśnych produktów żywnościowych, w tym cytrusów u zdecydowanej większości chorych, gdyż mogą one wywoływać lub nasilać symptomy choroby refluksowej przełyku [1, 3]. Warto pamiętać, iż zmiana stylu życia i nawyków żywieniowych przynosi z reguły znaczące korzyści zdrowotne na wielu płaszczyznach życia u pacjentów z GERD.

Piśmiennictwo

1. Feldman M., Barnett C.: Relationships Between the Acidity and Osmolality of Popular Beverages and Reported Postprandial Heartburn. Gastroenterology. 1995 Jan;108(1):125-31.

2. A. Gąsiorowska, M. Janiak, D. Waśko-Czopnik, B. Skrzydło-Radomańska, J. Drobnik, A. Mastalerz-Migas, G. Rydzewska „Postępowanie u pacjentów z objawami choroby refluksowej przełyku – rekomendacje dla lekarzy rodzinnych” Dokument opracowany pod patronatem Polskiego Towarzystwa Medycyny Rodzinnej Lekarz POZ 3–4/2019 245

3. R. Dudkowiak, E. Poniewierska „Rola diety i stylu życia w leczeniu choroby refluksowej przełyku” Family Medicine & Primary Care Review, 2012, 14, 4, str: 586-591

4. Pehl C, Wendl B, Pfeiffer A. White wine and beer induce gastro-oesophageal reflux in patients with reflux disease. Aliment Pharmacol Ther. 2006 Jun 1;23(11):1581-6.